هزار راه نرفته طالبان (قسمت اول)

به عنوان مقدمه مطلب را با یک خاطره شروع می کنم:
چند سال قبل در اوج سرمای زمستان به یکی ازک دوستان همکار پیام دادم که کابل هستم ولی جایی برای شب ندارم. دوست همکار کمی غمشریکی کرد و گفت غم نخور خدا مهربان است. گفتم به چند دوست دیگر پیام دادم، جواب درستی ندادند … دیدم دوست ندارد حتی تعارف کند… در بیست سال گذشته گاهی فکر می کردم وقتی پایم به کابل برسد اگر پول نداشته باشم شاید مجبور شوم زیر پل سرخ بخوابم. با تاسف از این امور قصه های تلخی وجود دارد.

متاسفانه طی ۲۰ سال گذشته آنان که درون حاکمیت افتادند و یا دست شان به جایی بند شد چنان گرفتار جمع آوری غنایم شدند که اول خدا، بعد مردم و سپس خود را فراموش کردند. تکبر، تحکم، رقابت، حسادت و زر‌اندوزی عادی ترین رفتار این حضرات بود و برخی از آنان به زن‌بارگی و … نیز گرفتار شده بودند. این افراد که عمدتا خارج نشین بودند هر ماه پول های کلانی به خارج انتقال می دادند و برخی از آنان به گفته خودشان کیسه کیسه دالر و یورو با خود خارج می کردند … گذشته از این، فساد، فساد و فساد گسترده و بی حد و حصر مشکل بزرگی بود که از بالا تا پایین همه تا خرخره در آن غرق بودند و در همان دم همه آن حضرات خود در زبان از فساد شاکی و نالان هم بودند!!!

در چنین اوضاعی با خروج ناتو به یکباره طالبان اوج گرفتند و ارتش دولت فاسد، شهرها را یکی بعد از دیگری به برادران ناراضی تقدیم کردند تا رضایت آن ها را به دست آورند.
ظاهرا چهار عامل در سقوط کشور قابل یادآوری است:
۱. فساد گسترده، بی انگیزه بودن افراد اردو، ارتباط با طالبان و فرار یا تسلیم شدن قومندانان به طالبان.
۲. خیانت و توطئه برخی از افراد دولت و اردو و تلاش پشت پرده آنان برای تسلط طالبان.
۳. تفاهم امریکا با طالبان که منجر به مشروعیت آنان شد. برخی اعتقاد دارند که امریکا برای فروپاشی حکومت و تسلط طالبان بر کشور غیر مستقیم همکاری کرده اند.
۴. نقش کشورهای منطقه و همسایه. در این زمینه برخی معتقدند که کشورهای همسایه و منطقه نمی توانستند یک افعانستان آزاد، مترقی، دموکراتیک، مستقل و متحد غرب را تحمل کنند. این حکومت می توانست در منطقه به الگو تبدیل شده و کشورهای منطقه را با مشکل مواجه کند. در نتیجه همه کشورهای منطقه دست به دست یگدیگر داده و زمینه سقوط دولت را فراهم کردند. البته بدون شک وجود یک دولت قوی، آزاد و متحد غرب مورد تنفر کشورهای منطقه بود و هر کدام در بیست سال گذشته به انداره منافع و توان خود تلاش کردند به دولت نوپای افغانستان آسیب برسانند.

به هر صورت با ورود طالبان به کابل جهان گرفتار مسایل بزرگی شده است که حل آن ها به سادگی امکان ندارد. در این میان برخی از کشورها خوشحالند و مستقیم یا غیر مستقیم خوشحالی خود را ابراز می کنند. برخی از کشورها گیج و منگ شده اند و برخی به ظاهر شکست خورده به حساب می آیند. این ها همه ظاهر ماجرا است. به نظر می رسد عاقلانه است بگوییم خوشحالی یا ناراحتی این کشورها عموما یک ترفند است و چه کسی می تواند اطمینان بدهد که این خوشحالی و ناراحتی دایمی خواهد بود. نشانه های زیادی وجود دارد که در پشت شرایط فعلی حوادث و تغییرات زیادی رونما خواهد شد.

بهتر است صبورانه اوضاع را پایش کرده و منتظر تغییرات در تحولات منطقه ای باشیم که روند ان تازه آغاز شده است و همه ما در ابتدا این راه طولانی قرار داریم.

در ارتباط با طالبان و حوادث مربوط به آن نکات زیر قابل یاد‌آوری است:
۱. همانگونه که یادآوری شد دولت غنی غرق در فساد بود و فساد ساختاری و دایمی بزرگ ترین عامل نابودی و فروپاشی است. در واقع عامل اساسی و اصلی پیشرفت طالبان و سقوط دولت همین عامل بود زیرا “الملک یبقی مع الکفر و لایبقی مع الظلم” اگر ما دولت نسبتا سالمی داشتیم سقوط دولت ممکن نبود و یا بسیار سخت بود. حتی اگر امریکا هم خواهان سقوط دولت می بود. پس دولت ما خودش با دست خودش ساقط شده است و خود کرده را تدبیر نیست.
۲. برخی از کشورها که از این واقعه ظاهرا خوشحالند دم از پیروزی خارق العاده و سریع طالبان و شکست مفتضحانه امریکا و ناتو می زنند. به نظر می رسد خوشحالی برای این واقعه بسیار زود باشد اما پیروزی و شکست … ظاهرا هیچگدام واقعیت ندارد. آینده نشان خواهد داد که چیزی بنام پیروزی یا شکست واقعیت داشته است و یا …
۳. برخی می گویند طالبان تغییر کرده اند … در این زمینه حرف زیادی وجود دارد که آن را به صورت جدا و در مقاله مستقلی تقدیم می کنم.
۴. در دولت طالبان حرف از مشارکت گفته می شود اما در آینده و واقع این مشارکت عملی نخواهد شد. طالبان تلاش می کنند اهرم های قدرت را در دست داشته و احدی را در آن راه ندهند. مشارکت در منظر طالبان حضور برخی در پست های پایین رتبه و شاید وجود چند وزیر غیر پشتون باشد و تمام.

حسین رهیاب