صلح افغانستان و اجماع منطقه ای و جهانی/ عوامل تازه جنگ نیابتی پاکستان آماده اقدام در افغانستان می باشد

با خروج نهایی امریکا و متحدینش از افغانستان این کشور با یک آینده غیرقابل پیش بینی روبرو می شود. با این وجود این رویداد ممکن است تمام سهامداران افغانستان را گردهم جمع نماید.

پاکستان که از حامیان غربی خود به رهبری امریکا به دلیل عدم ایفای نقش مشروع خود در پروسه صلح افغانستان عصبانی ست یک هیولای وحشتناک دیگری به نام «تحریک لبیک پاکستان(TLP) را تأسیس کرده است. تحریک لبیک پاکستان که بخشی از مدرسه سنی مذهب بریلوی(مذهب حنفی) بوده خود را به صوفی گری نزدیک می داند، یکی از فرقه های خشن می باشد. دولت پاکستان یا ارتش این کشور با همکاری سازمان استخبارات پاکستان به طور مخفیانه برای تسویه حساب با افراد به ویژه سیاستمدارانی که جرأت می کنند خود را از استراتژی های فراگیر و منفی ارتش و دولت جدا کنند این فرقه را ایجاد کرده است، استراتژی هایی که با روایت ها و اهداف سخت دینی گره خورده است.

انتظار می رود تحریک لبیک پاکستان که دیگر مذاهب اسلامی را کافر می پندارند، چندین کار را انجام دهند. اولا، نفوذ مذهب وهابی مورد حمایت عربستان سعودی و امریکا را کمرنگ سازند. در اقدام بعدی، ائتلاف داخلی جنبش دموکراتیک پاکستان را تضعیف کند و در حرکت بعدی به جهان به ویژه طالبان افغان نشان دهد که جهادی ها در پاکستان هنوز حوزه انتخابی بسیار قوی دارند. از دیگر وظایف این گروه جهادی که تنها چهار سال از تاسیس آن می گذرد، تحت فشار گذاشتن نخست وزیر عمران خان و حزب تحریک انصاف پاکستان و تضعیف جمعیت علماء اسلام به رهبری مولانا فضل الرحمان که از متحدین ضیاء الحق، دیکتاتور نظامی پیشین پاکستان به شمار می رود، نیز از جمله اقدامات دیگر تحریک لبیک پاکستان می باشد. تحریک لبیک پاکستان پیروان «مذهب سنی دیوبندی» جمعیت علماء اسلام پاکستان محسوب می شود.

جنرال جاوید باجوا، رئیس ارتش پاکستان، و سازمان استخبارات پاکستان(آی اس آی) در یک استراتژی حساب شده و دقیق با هدف تضعیف دولت «مسلم لیگ پاکستان(ن)» در سال ۲۰۱۷ میلادی، تحریک لبیک پاکستان را تاسیس نمودند. این فرقه خشن به طور کامل توسط جنرال باجوا حمایت می شود تا به عنوان یک جناح مبارزاتی علیه جمعیت علمای اسلام عمل کند. جنرال باجوا موفق شد از بین سه هم پیمان جنبش دموکراتیک پاکستان یعنی «مسلم لیگ پاکستان(ن)، حزب مردم پاکستان و جمعیت علماء اسلام» حزب مردم پاکستان را کنار بزند. جمعیت علماء اسلام پاکستان اما از اطاعت فرامین جنرال باجوا امتناع ورزیده و به همین دلیل تحریک لبیک پاکستان برای عمل علیه وی تاسیس شده است.

در سال ۲۰۱۷، عناصر تروریست صفت تحریک لبیک پاکستان یک تظاهرات بیست و یک روزه را در شهر فیض آباد برگزار نمود زندگی را در شهرهای راولپندی و اسلام آباد مختل کرد. این بخشی از استراتژی جنرال باجوا برای ایجاد ناامنی و تحقیر دولت مسلم لیگ پاکستان(ن) بود. جنرال باجوا درخواست احسن اقبال، وزیر امور داخله وقت پاکستان، برای کمک نظامی جهت کنترل تظاهرات های مدنی را رد کرد. وی با نادیده گرفتن درخواست رسمی دولت اظهار داشت:«نمی توانیم از نیروی نظامی برای سرکوب مردم خود استفاده کنیم و دو طرف باید موضوع را دوستانه حل کنند.» در ادامه، سازمان استخبارات پاکستان(آی اس آی) زمینه عقد یک قرار داد بین حزب تحریک لبیک پاکستان با دولت با امضاء جنرال فیص حامد به عنوان شاهد را فراهم نمود. جنرال حامد هم اکنون رئیس آی اس آی می باشد. همین طور یک ویدئو که در شبکه های مجاری در چرخش بوده نشان می دهد جنرال ازهر نوید حیات، جنرال دو ستاره در پنجاب، به تظاهرات کنندگان تحریک لبیک پاکستان پول نقد هدیه می دهد.

در میان فرقه های مختلف اسلامی، بریلوی در خط مقدم مبارزات مسلم لیگ برای استقلال پاکستان قبل از سال ۱۹۴۷ میلادی و در زمان هند بریتانیایی قرار داشت در حالیکه «دئوباندی» با تجزیه هند مخالفت می کرد. تلاش های نظامی برای کمک به تحریک لبیک پاکستان برای تسلط بر مرکزیت سیاست اسلامی در این کشور عواقب منفی داشته است. درگیری عناصر تروریست صفت حزب تحریک لبیک پاکستان با پلیس در پنجاب و اختطاف یک معاون و دوازده نیروی پلیس دیگر نشان دهنده برنامه باجوا-آی اس آی برای بدنام کردن عمران خان می باشد، حتی قبل از اینکه نخست وزیر کنونی پاکستان از طریق برداشته شدن حمایت عناصر وابسته به آی اس آی در مجلس ملی پاکستان از وی یا یک حکومت نظامی احتمالی کنار زده شود. عمران خان، نخست وزیر کنونی و ستاره جهانی کریکت، در حال حاضر به دلیل خشونت های تحریک لبیک پاکستان علیه نیروهای پلیس که بسیاری از آنها با زخم های عمیق در بیمارستان بستری هستند، توانسته بازی باجوا را خنثی کند.

از سویی هم افکار عمومی پاکستان همکاری بین نظامیان پاکستان و عناصر داوطلب تحریک لبیک پاکستان را تایید می کند و این به عمران خان در مهار برنامه های جنرال باجوا کمک کرده است. نظامیان پاکستان پیش از این رئیس پلیس کراچی را اختطاف کردند تا او را وادار کنند خانم مریم، رهبر مسلم لیگ و شوهرش کاپیتان محمد صفدر که بین سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ عضو مسلم لیگ بود را دستگیر کند.

مریم شریف به نیابت از پدرش نواز شریف که سه دوره نخست وزیر پاکستان بود و نیز دایی اش «شهباز»، وزیر ارشد پیشین پنجاب، اکنون حزب مسلم لیگ را رهبری می کند. نواز شریف اکنون برای درمان در لندن است و شهباز به تازگی به قید وثیقه از زندان آزاد شده است. دستگیری رئیس پلیس کراچی در ۱۹ و ۱۸ اکتبر سال ۲۰۲۰ سبب تبادله آتش میان نظامیان پاکستان و پلیس سند شد.

در حال حاضر تمام نگاه ها به این دوخته شده که آیا جنرال باجوا همانند همتایان قبلی خود یعنی ضیاء الحق و پروزی مشرف می تواند دشمنان خود را حذف کند یا خیر. ضیاء الحق در زمان خود توانست نخست وزیر علی بوتو که معلمش بود را از طریق یک پرونده قتل ساختگی ابتدا برکنار و در ادامه اعدام کند. پرویز مشرف نیز پوشش امنیتی لازم را برای بی نظیر بوتو، نخست وزیر پیشین و دختر علی بوتو، فراهم نکرد و خانم بوتو توسط عوامل آی اس آی در انفجار بمب کشته شد. خادم حسین رضوی، رهبر تحریک لبیک پاکستان، که در سال ۲۰۲۰ جرأت به چالش کشیدن اساتید خود را یافت نیز به روشی مشابه و بدون ارائه خدمات درمانی مناسب از بین رفت. او نیز همانند رهبران جنبش دموکراتیک پاکستان، نظامیان این کشور را به تقلب در انتخابات اتحاد ملی پاکستان متهم کرد. چون بسیاری از نیروهای امنیتی از پنجاب می باشد، ترور مریم ممکن است سبب یک جنگ داخلی شود. به نظر می رسد تصمیم ناگهانی عمران خان برای توقف فعالیت های تحریک لبیک پاکستان توانسته است در حال حاضر برنامه های فوری جنرال باجوا برای استفاده از این فرقه جهت رسیدن به منافعش را خنثی کرده باشد.

برنامه پاکستان برای افغانستان

در میان تمام تنش های سیاسی داخلی در پاکستان، برنامه جنرال باجوا برای کنترل افغانستان از طریق کمک های امریکا به تاخیر افتاده است. جنرال باجوا می بایست پیشنهاد دولت ترامپ مبنی بر نقش برجسته پاکستان در کنار هند، چین و روسیه را می پذیرفت. پاکستان اما خواستار کمک مالی هنگفت از سوی امریکا و عدم حضور هند در افغانستان شده بود. چون روابط امریکا با ایران در زمان ریاست جمهوری ترامپ به شدت تیره شده بود، این درخواست پاکستان به معنای واگذاری کل منطقه به چین بود. برنامه جو بایدن برای خروج از افغانستان که از اول می سال جاری میلادی شروع شده و قائل شدن نقش برای کشورهای بزرگ منطقه از جمله هند، چین، ایران، روسیه و چین از سوی امریکا در صلح افغانستان نیز سبب خشم پاکستان شده است.

برنامه خروج امریکا از افغانستان به دستور بایدن تعجبی ندارد چون وی زمانیکه معاون رئیس جمهور باراک اوباما بود نیز با ادامه این جنگ بیست و یک ساله همیشگی در افغانستان مخالفت می کرد. گزارشاتی وجود دارد که از کاهش روابط طالبان افغانستان با طالبان پاکستانی مورد حمایت اسلام آباد خبر می دهد. طالبان افغانستان در دستگیری و تحویل عناصر نیابتی آی اس آی که در حمله به «گوادوارا» و دیگر تاسیسات هند در افغانستان دست داشتند به دولت کابل کمک کرده اند.

هم طالبان افغان و هم رئیس جمهور غنی و داکتر عبدالله عبدالله از تحویل دهی عوامل پاکستانی دخیل در حملات به منافع هند در افغانستان به اسلام آباد خودداری نمودند. باید گفت داکتر عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی که از پدری پشتون و مادری تاجیک به دنیا آمده است چندین سفر به پاکستان داشته است اما در هیچ یک از این سفرها درک دو طرف در مورد آینده افغانستان اصلاح نشد.

این درست که عبدالله و غنی به دلیل برخی اختلافات در رهبری کشور از یکدیگر عصبانی هستند اما تصمیم آنها به کار مشترک ممکن است در همکاری با طالبان افغان راهگشا باشد.

گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد رئیس جمهور غنی علی رغم استقبال از برنامه خروج بایدن از امریکا نسبت به این تصمیم خیلی خرسند نیست. رئیس جمهور غنی نگران است با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، طالبان فرصت عرض اندام بیشتر پیدا کرده تمایلی به عمل به مفاد توافق نامه صلحی که سال گذشته با امریکا امضا کرده اند، نداشته باشند.

با خروج کامل نیروهای امریکایی و متحدانش از افغانستان، این کشور با یک آینده غیرقابل پیش بینی روبرو می شود. از سویی هم این امر ممکن است تمام سهامداران را در افغانستان گردهم آورد. در عین حال، جنرال باجوا و دوستانش باید بفهمند که دموکراسی واقعی تنها راه محافظت از پاکستان و منطقه در برای خشونت های فرقه ای بی پایان می باشد.

منبع