اهمیت قدرت نرم در سیاست خارجی ترکیه/ چرا انقره از گفتمان اخوانی و سکولاریسم اسلامی حمایت می کند؟

ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، دین و مسجد را به عنوان قدرت نرم، یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست خارجی خود انتخاب و با فعال سازی سازمان‌های دینی و اسلامی متعدد خود در آمریکای لاتین، آفریقا و اروپا، مبالغ هنگفتی را به ساخت مساجد، آموزش‌های دینی و اقدامات فرهنگی اختصاص داده است. این امر نقش غیرقابل انکاری در تقویت نقش و جایگاه ترکیه و پذیرش آن به عنوان رهبر جهان اسلام همانند دوره عثمانی داشته است. اردوغان در جستجوی برگه‌ای سودمند و تأثیرگذار بر افکار عمومی جهان اسلام، عملیات احداث مساجد در کشورهای مختلف را از سال ۲۰۱۵ تسریع نمود و یکی از بزرگ‌ترین مساجد را در «تیرانا» پایتخت آلبانی افتتاح کرد. در سال ۲۰۱۶ بزرگ‌ترین مرکز اسلامی در نیمکره غربی را در ایالت «مریلند» آمریکا تأسیس و یکی از بزرگ‌ترین مساجد اروپا را نیز در شهر «کلن» آلمان بنا کرد که محل تجمع بسیاری از مهاجرین ترک تبار است.

انقره همچنین برنامه‌هایی برای ساخت مسجد در «ونزوئلا»، «کوبا» و «رومانی» در دستور کار دارد که تمامی این پروژه‌ها را از طریق «مؤسسه دیانت» که تحت مدیریت امور دینی ترکیه قرار دارد، پشتیبانی می‌کند. «مؤسسه دیانت» در نقش ابزار قدرتمند دولت ترکیه برای اجرای دستورالعمل‌های سیاسی-ایدئولوژیک حزب عدالت و توسعه در فراسوی مرزهای این کشور از آمریکای لاتین تا اروپا و از آفریقا تا آسیا عمل می‌کند. علاوه بر «مؤسسه دیانت»، «آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه» نیز به عنوان یکی دیگر از ابزارهای قدرت نرم این کشور در مرمت اماکن و سایت‌های تاریخی متعلق به دوره عثمانی فعال است. این مؤسسات همچنین با ارائه کمک‌های انسان‌دوستانه در حوزه پزشکی، مواد غذایی، بهبود زیرساخت‌های مدارس، بیمارستان‌ها و نگهداری ایتام نقش گسترده و قابل ملاحظه‌ای را در تقویت قدرت نرم و نگاه مثبت افکار عمومی به دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه ایفا کرده‌اند.

به این ترتیب، ترکیه با روی کارآمدن حزب «عدالت و توسعه» گام بلندی در عرصه تولید و توسعه قدرت نرم خود تحت عنوان «دیپلماسی مساجد» برای توسعه نفوذ سیاسی و فرهنگی خود برداشت.در حال حاضر انقره از طریق ترمیم آثار تاریخی دوره عثمانی در کشورهای مختلف دنیا تلاش می کند تا قدرت نرم ترکیه را تقویت بخشد. حمایت از گفتمان اخوانی و ترویج «سکولاریسم اسلامی» از دیگر کوشش های ترکیه در شرایط حاضر به شمار می رود. هدف ترکیه این است تا از این طریق، به توسعه و تقویت گفتمان مورد نظر خود در دنیای اسلام بپردازد و جایگاه سیاسی و فرهنگی رقبای خود را در جوامع اسلامی تضعیف کند. در این راستا، ترکیه با هدف ورود جدی به عرصه رقابت گفتمانی در برابر عربستان، احداث مساجد مدرن برای مسلمانان جهان را به عنوان برگه‌ای مؤثر بر افکار عمومی ملت‌های اسلامی و تقویت قدرت نرم خود مدنظر قرار داده است.

دکتر عبداللطیف نظری