ولنتاین

چه بخواهیم و چه نخواهیم؛ تا دو روز دیگر موضوع ولنتاین سروصدایی را در کشورهای اسلامی از جمله افغانستان به پا خواهد کرد.

بعضی از پدیده‌های اجتماعی خیلی عمیق نیست و نباید آن را جدی گرفت زیرا همانطور که غیرمترقبه در اجتماع ظاهر می‌شوند، به مرور ایام نیز از «شدت» و «حدت» آن کاسته شده و فروکش می‌کنند. اما بعضی رویدادهای اجتماعی چون روز ولنتاین به رغم آن که در نخست مهم نبوده اما به مرور ایام جدی شده و به یک امر اجتناب ناپذیر در جامعه تبدیل می‌شوند.

پدیده ولنتاین تا چند سال پیش نه تنها در کشورهای شرقی و اسلامی شناخته شده نبود بلکه تا چند دهه پیش در اروپا نیز به این وسعت تجلیل نمی‌شد. اصلاً ولنتاین یا ولنتین یک شخصیت افسانه‌ای در روم باستان یا ایتالیای فعلی بوده که روایت مستدل و واحدی نیز درباره آن وجود ندارد. مشهور است که ولنتین یک کشیش مسیحی بود و به سربازان رومی که حکومت وقت ازدواج‌شان را ممنوع کرده بود، کمک می‌کرد. وی عقد سربازان عاشق را با دخترانی که دوست داشتند، می‌بست.

حکمران وقت معتقد بود که سربازان متأهل جنگجویان خوبی نیستند اما ولنتین این حکم را ناعادلانه می‌دانست و پنهانی برای عدالت مبارزه می‌کرد تا این‌که دستگیر و محکوم به اعدام شد. اما در زندان نور عشق در وجودش متجلی و عاشق دختر زندان‌بانش شد. درست یک شب قبل از اعدامش که همان چهاردهم فبروری/ فوریه است، اولین کارت ولنتین را به معشوقه‌اش هدیه داد و روز عشق به وجود ‌آمد.

خوشبختانه یا متاسفانه امسال نیز از این روز در بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله افغانستان تجلیل خواهد شد. این امر باعث می‌گردد تا برخی از سنت‌گرایان و اقشار مذهبی به آن واکنش نشان دهند. در این باره چند نکته است که به صورت اختصار عرض می‌کنم. اگر تلاش مخالفان ولنتاین، از باب جلوگیری از فحشاء، بی‌بندوباری، جلوگیری از تشویق جوانان به عشق‌های کاذب و جلوگیری از هزینه‌های بیهوده و گزاف و همچنین جلوگیری از یک پدیده ناشناخته و بیگانه باشد، منصفانه این است که بگوییم حق با مخالفان است. اما اگر مخالفت مخالفان، صرفاً و فقط به خاطر سرکوب یک نیاز فطری انسان است، قطعاً آنان به خطا رفته اند. عشق مرد به زن و عشق زن به مرد جدایی از این که یک مسئله فطری است، در تمام جوامع و ادیان از جمله اسلام به رسمیت شناخته شده است. در اسلام عقد اجباری دختر و پسر باطل است. فلسفه‌اش هم مشخص است که به توضیح بیشتر نیازی نیست.

وقتی دختری به پسری علاقه ندارد و عشق نمی‌ورزد، اینجاست که اسلام وارد عمل شده و از این گونه‌ها ازدواج‌ها جلوگیری می‌کند. منتهی باید توجه داشت که اسلام عشق دختر به پسر را که در واژه «رضایت» تعریف کرده است، قانونمند کرده است. البته ضابطه‌مندی عشق و محبت بین دختر و پسر، طبق صلاح‌دید طرفین به خصوص دختر وضع شده است. چون دختر بیشتر از پسر در عشق‌های احساساتی و خیابانی آسیب می‌بیند، لذا شرع، قیوداتی را در روابط دختر و پسر وضع کرده تا از زیان و ضرر جلوگیری کند.

این را اضافه کنم که عشق پاک، یک جوشش درونی است که زمان و مکان نمی‌شناسد و هیچ نیروی بازدارنده‌ای هم برای جلوگیری از آن وجود ندارد منتهی شرع، عقل، منطق و عرف جامعه، این جوشش را مهار کرده و به آن در یک چارچوب، سرو سامان می‌دهند.

در نتیجه‌گیری این مطلب باید تصریح کرد که تجلیل از روز ولنتاین نه آنچنان پدیده قبح و زشت است که دو روز بعد، برخی آن را برابر با نابودی اسلام خواهند دانست و نه آنچنان مقدس و واجب است که شاید برخی از مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها هم به هوس روز ولنتاین بیفتند تا دو نفری از این روز تجلیل کنند.

در آخر، این را هم اضافه کنم که بلخی‌های قدیم یا همان آریایی‌های اصیل نیز در بلخ باستان، از روز خاصی به عنوان روز عشق و مهروزی تجلیل می‌کردند. آنان این روزها را «سپندارمذگان» می‌نامیدند که تاریخ آن پنجم اسفند/ حوت هر سال است. این مراسم در زمان هخامنشیان به غرب آریانای کبیر یا ایران فعلی منتقل شد. ابوریحان بیرونی جزئیات این جشن یا مراسم را در «آثارالباقیه» ذکر کرده‌ است.

محمد مرادی