ورزش زورخانه ای و هرآنچه باید در مورد زورخانه بدانید!

ورزش باستانی ایران که همه آن را به نام ورزش زورخانه ای می‌شناسند، علاوه بر یک فعالیت برای توانمند سازی عضلات و آمادگی جسمانی، به عنوان یک فعالیت روحی و معنوی نیز به حساب می‌آید و به مثابه یک ورزش مقدس مورد توجه است.

ورزش زورخانه ای چیست؟

گزنفون می‌گوید، ایرانیان انواع دانستی های ورزشی را می‌آموختند و به دلیل اینکه تمام این مراحل را از سر می‌گذراندند به خصلت پهلوانی متمایز می‌گشتند و به آنها “گُردگ” یعنی جوان گُرد نام می‌دادند.

ورزش زورخانه ای برای ورزشکاران فقط یک وسیله برای داشتن سلامتی و همچنین اندامی متناسب نیست. بلکه وسیله ای است برای برقراری یک ارتباط معنوی با پروردگار.

زورخانه کجاست؟

زورخانه که یک مکان ورزشی برای ورزش مقدس زورخانه ای و جایگاهی برای زرو و قدرت است، نام محلی تاریخی است که در آن مکان، کشتی‌ گیران مورد تعلیم و تعلم واقع می‌شوند.

این ورزش در دید اول مانند حرکات نامتعارفی در بدن سازی و یا آیروبیک به نظر می‌آید. اما حالات و حرکات باستانی کاران ترکیبی است از حرکات چرخشی درویشان، به همراه ضرباتی آهنگین و وزنه هایی که چوبی و بسیار سنگین هستند. آن وزنه ها را داخل گود زورخانه می‌چرخانند و به هوا پرت می‌کنند.

به عقیده باستانی کاران، ورزش زورخانه ای بسیار مقدس است. با شلوار های گلدوزی شده سنتی‌ای که به تن دارند این ورزش را برای نزدیک شدن هر چه بیشتر خود به خدا تلقی می‌کنند.

ورزش کاران باستانی برای اینکه بتوانند وارد گود هشت گوشه زورخانه که دقیقا در مرکز زورخانه واقع شده است بشوند باید مراسمی را به صورت مشترک با دیگر ورزشکاران انجام دهند.

آنها معتقدند که ورزش باستانی و زورخانه ای است که نیروی کشتی گیران و رشته کشتی کشور را تأمین می‌کند و در حقیقت کشتی ایران هر چه که دارد از همین ورزش زورخانه ای است.

با اینکه رشته ورزشی کشتی یکی از آن دسته ورزش‌ هایی است که در جهان از جایگاه بین المللی برخوردار است، اما نسبت به ورزش باستانی زورخانه ای یک ورزش خسته کننده و کسل کننده می‌باشد.

ورزش زورخانه ای در دوران باستان

حرکات پهلوانی و فعالیت‌های ورزشی از این دست، جزء مشغله‌های روزمره ایرانیان در گذشته بوده است. در آن زمان جامعه ارزش ویژه‌ای برای ورزش و ورزشکارانی که به خاطر قدرت بدنی‌ و شجاعتی که داشتند و شکرگذار آن بودند قائل می‌شد.

تاریخچه ورزش زورخانه ای

ورزش باستانی و زورخانه ای در حدود هفتصد سال قبل توسط پوریای ولی به صورت امروزی سازمان یافت. با این اوصاف بر اساس رفتار و منش اسطوره‌های ایران، زورخانه می‌تواند تاریخی کهن‌تر داشته باشد.

پیدایش زورخانه و ورزش زورخانه ای به زمان‌های خیلی دور برمی‌گردد. زمان‌هایی که جنگ‌های تن به تن انجام می‌گرفت و تعلیم فنون جنگی در آن زمان به روش‌های خاصی انجام می‌گرفت.

این به دلیل آن است که عملیات جنگی آن زمان، عبارت بودند از اسب سواری، چوگان بازی، کشتی، تیراندازی و… که تعلیم آن برای هر حاکمیتی ضروری بود.

در ورزش باستانی لوازم کاربردی از ادوات جنگی الهام گرفته شده است. به عنوان مثال، میل زورخانه ای مدلِ تغییر یافته گرز است و کباده را می‌توان گفت همان کمان است. سنگ زورخانه، سپر است و طبل آن بیانگر همان کوس است.

گود زورخانه برای پروراندن تن و روح است. شعرهایی که در آن میان هم خوانده می‌شود، حکم رجز خوانی میدان جنگ را دارد. با این تفاوت که در رجزخوانی هدف، ترساندن حریف و رقیب بوده است.

اما در زورخانه هدف از شعر خوانی القای نیرو و توان به ورزشکار است. و اشعاری با چاشنی پند و نصیحت در راستانی غلبه بر نفس در زورخانه ها قرائت می‌شود.

ساختمان زورخانه

زورخانه ها بیشتر در کوچه پس کوچه های شهرها ساخته شده‌اند. بام آن شکل گنبدی و کف آن از کف کوچه گودتر است. درب زورخانه کوتاه و یک لختی است و هر کسی بخواهد از آن رد شود و داخل زورخانه شود باید خم شده، وارد شود.

ظاهرا درب زورخانه ها به این دلیل که مردم و کسانی که وارد آن می‌شوند به احترام ورزش و ورزشکار خم شوند کوتاه طراحی شده است. این درب به یک راهرویی که باریک است و سقفی کوتاه دارد باز می‌شود و آن راهرو به سردم زورخانه می‌رود.

داخل زورخانه گودالی هشت و یا شش پهلو است که درازای آن ۴ یا ۵ متر می باشد و پهنای آن ۴ متر و عمق آن سه چارک تا یک متر است که گود نام دارد.

در کف گود چند لایه ازخاشاک و بوته گذاشته اند و روی آنها خاک رس ریخته و هموار کرده اند. بوته ها و خاشاک را به جهت نرمی کف گود می‌ریزند و هر روز قبل از آغاز ورزش کف را با آب گل‌نم می‌زنند تا گرد و غبار از آن بلند نشوند.

سر تا سر دیواره گود ساروج اندود شده است. و لبه آن با چوب پوشانده شده است تا اگر در حین ورزش زورخانه ای کسی به لب گود برخورد کرد تنش زخمی نشود.

در بالا و دور گود غرفه هایی وجود دارد که جایگاه تماشاچیان است. و غرفه هایی نیز برای گذاشتن ابزارهای ورزشی تعبیه شده است.

سر دَم

در یکی از غرفه هایی که به زورخانه چسبیده است سر دم زورخانه درست شده است. سر دم صفه ای نیم گرد است که کف آن از کف زورخانه به اندازه یک متر تا یک متر و نیم بلند تر است.

چوب بستی در جلوی سر دم قرار دارد که به آن زره، زنگ، پوست پلنگ و پر قو آویخته شده است. در روی سکو و زیر چوب بست اجاقی است که در آن آتش می‌‌ریزند.

هر گاه که اجاق نداشته باشند یک منقل زیر چوب بست می‌گذارند و مرشد تنبک خودش را به وسیله آتش اجاق یا منقل گرم می‌کند. گرم کردن تنبک باعث می‌شود که صدای آن رساتر بیرون بیاید.

گل ریزان

یکی از رسم‌ها در ورزش زورخانه ای و زورخانه که بسیار معروف است و خیلی هم زیبا است گل ریزان است. این جشن در مراسم شادی و اعیاد و میلاد ائمه اطهار و در بعضی موارد هم برای قدر دانی از زحمت‌های پیشکسوتان گرفته می‌شود.

در پایان برنامه های ورزشی، دو تن از جوانان دو طرف یک لنگ را می‌گیرند و دور می خورند و مردمی که در آنجا حضور دارند داخل آن لنگ پول می‌اندازند.