مناجات اول خمس عشر؛ مناجات التائبین + شرح، متن و ترجمه

مناجات اول خمس عشر که «مناجات التائبین» نام دارد، به معنی مناجات توبه کنندگان بوده و در واقع آموزش درخواست توبه از خداوند متعال است. برای اینکه بیشتر درباره مناجات اول خمس عشر بدانید، با ما در اطلس پلاس باشید.

مروری کوتاه بر مناجات خمس عشر

مناجات خمس عشر جزو ادعیه معروفی است که از حضرت سجاد علیه السلام برای ما شیعیان به یادگار مانده است، این مناجات شامل ۱۵ دعا است که که متن آن را می توانید علاوه بر جستجو در نت، در کتاب های شریف نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و بحارالانوار بیابید.

عمده مباحث مطرح شده در این مناجات مباحث اخلاقی و عرفانی است. در اینکه این مناجات از حضرت امام سجاد علیه السلام روایت شده هیچ تردیدی نیست اما علامه مجلسی که این مناجات را در کتاب بحاراالانوار نقل کرده است، هیچ سندی برای این دعا نیاورده است و می گوید: «این مناجات را در برخی از کتاب‌های اصحاب دیدم که از امام سجاد (ع) روایت کرده‌اند»

«وَ مِنْهَا الْمُنَاجَاهُ الْخَمْسَ عَشْرَهَ لِمَوْلَانَا عَلِی بْنِ الْحُسَینِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِمَا وَ قَدْ وَجَدْتُهَا مَرْوِیهً عَنْهُ (ع) فِی بَعْضِ کُتُبِ الْأَصْحَابِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیهِمْ»

آنچه که در این باره مهم می نماید این است که روایات مناجات اول خمس عشر مرسل است و چون مطالب و مفاهیم موجود در این مناجات‌ها با اصول و آموزه‌های قرآنی و دعاهای مأثور دیگر موافق است خواندن آن نه تنها اشکال ندارد بلکه راهگشای ارتباط میان ما و خداوند متعال نیز می باشد.

مناجات خمس عشر همانطور که از نامش پیداست از ۱۵ دعای کوچک تشکیل شده است که نام اولین آنها مناجات التائبین می باشد، در این مطلب در خصوص مناجات اول خمس عشر یا همان مناجات التائبین بیشتر خواهیم دانست.

مناجات اول خمس عشر؛ مناجات التائبین

موضوع این دعا توبه و استغفار است و به آثار زیان‌بار گناه در این دعا اشاره شده است. امام سجاد علیه السلام در مناجات اول خمس عشر به آثار زیانبار گناه اشاره کرده و می فرماید کسی که در گناهان غرق می شود لباس ذلت و اسارت پوشیده اند و در دنیا و آخرت حقیر و بی ارزش‌اند و به دنبال آن از توجهات و عنایات خداوند متعال محروم مانده اند و حال دعا و عبادت از آنان گرفته شده و در حیرت، سرگردانی و بی پناهی به سر می برند. وقتی که انسان از لحاظ معنوی و روحانی حالی برای عبادت و دعا نداشت، به تدریج از خداوند فاطله می گیرد و گناهان این فاصله را افزایش می دهند و با هر گناهی انسان یک قدم از خدا فاصله می گیرد و با انجام گناهان بیشتر و غرق گشتن در منجلاب خطاها، انسان کاملاً از خداوند بیگانه می گردد که نتیجه دوری و بیگانگی از خدا، خواری و پستی می شود، و در نهایت دچار مرگ می شود و این مرگ نه از نوع مرگ جسمانی است بلکه مرگ روحانی و بدین سان بهره ای از فضائل متعالی انسانی نمی برد و ارزش های والای الهی را درک نکرده و به قرب الهی نخواهد رسید. و چون از قرب الهی باز مانده در حیرت و سرگردانی به سر می برد و منافع و مصالح کار خود را نمی تواند تشخیص دهد و این همان پایانی است که قرآن کریم برای دل مردگان در نظر گرفته است و می فرماید:

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَهِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَهً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجَارَهِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ‌؛ «پس از آن، دل‌ هایتان سخت شد همچون سنگ یا سخت ‌تر، و همانا از برخی سنگ ها جوی ها روان شود و برخی از آنها بشکافد و آب از آن بیرون آید، و برخی از آنها از بیم خدا [از کوه] فرو ریزد؛ و خدا از آنچه می کنید غافل نیست».

امام سجاد علیه السلام در مناجات اول خمس عشر راه رهایی از دل مردگی و این پایان تلخ انسانی را توبه می داند و انابه را وسیله ای جهت رسیدن و نیل به رحمت الهی می داند

خداوند متعال در قرآن کریم در آیات بی شماری نویده رحمت و مغفرت خود را به بندگانش پس از توبه و بازگشت را می دهد از جمله می فرماید:

« قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ‌؛ بگو: ای بندگان من که بر خویشتن زیاده ‌روی کرده اید [در گناهان از حد گذشته اید و به خود ستم کرده اید ]از بخشایش خدا نومید مباشید، به راستی خداوند همه گناهان را می آمرزد، که اوست آمرزگار و مهربان».

ادامه دعا به این مطلب می پردازد که در درخواست توبه خود از خداوند باید به زبان استرحام و التماس و زاری سخن گفت فَاِن طَرَدتَنی مِن بابِک فَبِمَن اَلوُذُ، وَ اِن رَدَدتَنی عَن جَنابِک فَبِمَن اعُوذُ، فَوا اَسَفاهُ مِن خَجلَتی وَ افتِضاحی، وَوا لَهفاهُ مِن سُوءِ عَمَلی وَاجتِراحی؛ «پس اگر مرا از در خود برانی به که روی آورم و اگر از آستانت دورم کنی، به چه کسی پناه برم. پس افسوس بر شرمساری و رسوایی من، و دریغا بر بدی کردار و جنایتم»

نکات و رهنمودهای راهکشا در مناجات اول خمس عشر بیشتر از آن است که بخواهیم در چند سطر ان را تبیین کنیم و آنچه که عنوان شد برخی از مواردی بود که می تواند ما را با حقیقت این دعا آشنا سازد

متن مناجات اول خمس عشر ، مناجات التائبین

إِلَهِی أَلْبَسَتْنِی الْخَطَایَا ثَوْبَ مَذَلَّتِی وَ جَلَّلَنِی التَّبَاعُدُ مِنْکَ لِبَاسَ مَسْکَنَتِی وَ أَمَاتَ قَلْبِی عَظِیمُ جِنَایَتِی فَأَحْیِهِ بِتَوْبَهٍ مِنْکَ یَا أَمَلِی وَ بُغْیَتِی وَ یَا سُؤْلِی وَ مُنْیَتِی فَوَعِزَّتِکَ مَا أَجِدُ لِذُنُوبِی سِوَاکَ غَافِرا وَ لا أَرَى لِکَسْرِی غَیْرَکَ جَابِرا

وَ قَدْ خَضَعْتُ بِالْإِنَابَهِ إِلَیْکَ وَ عَنَوْتُ بِالاسْتِکَانَهِ لَدَیْکَ فَإِنْ طَرَدْتَنِی مِنْ بَابِکَ فَبِمَنْ أَلُوذُ وَ إِنْ رَدَدْتَنِی عَنْ جَنَابِکَ فَبِمَنْ أَعُوذُ فَوَا أَسَفَاهْ مِنْ خَجْلَتِی وَ افْتِضَاحِی وَ وَا لَهْفَاهْ مِنْ سُوءِ عَمَلِی وَ اجْتِرَاحِی أَسْأَلُکَ یَا غَافِرَ الذَّنْبِ الْکَبِیرِ وَ یَا جَابِرَ الْعَظْمِ الْکَسِیرِ أَنْ تَهَبَ لِی مُوبِقَاتِ الْجَرَائِرِ وَ تَسْتُرَ عَلَیَّ فَاضِحَاتِ السَّرَائِرِ وَ لا تُخْلِنِی فِی مَشْهَدِ الْقِیَامَهِ مِنْ بَرْدِ عَفْوِکَ وَ غَفْرِکَ وَ لا تُعْرِنِی مِنْ جَمِیلِ صَفْحِکَ وَ سَتْرِکَ إِلَهِی ظَلِّلْ عَلَى ذُنُوبِی غَمَامَ رَحْمَتِکَ،وَ أَرْسِلْ عَلَى عُیُوبِی سَحَابَ رَأْفَتِکَ إِلَهِی هَلْ یَرْجِعُ الْعَبْدُ الْآبِقُ اِلّا إِلَى مَوْلاهُ أَمْ هَلْ یُجِیرُهُ مِنْ سَخَطِهِ أَحَدٌ سِوَاهُ إِلَهِی إِنْ کَانَ النَّدَمُ عَلَى الذَّنْبِ تَوْبَهً فَإِنِّی وَ عِزَّتِکَ مِنَ النَّادِمِینَ وَ إِنْ کَانَ الاسْتِغْفَارُ مِنَ الْخَطِیئَهِ حِطَّهً فَإِنِّی لَکَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ لَکَ الْعُتْبَى حَتَّى تَرْضَى إِلَهِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیَّ تُبْ عَلَیَّ وَ بِحِلْمِکَ عَنِّی اعْفُ عَنِّی وَ بِعِلْمِکَ بِی ارْفَقْ بِی إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَابا إِلَى عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَهَ فَقُلْتَ: تُوبُوا إِلَى اللهِ تَوْبَهً نَصُوحا فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ إِلَهِی إِنْ کَانَ قَبُحَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ إِلَهِی مَا أَنَا بِأَوَّلِ مَنْ عَصَاکَ فَتُبْتَ عَلَیْهِ وَ تَعَرَّضَ لِمَعْرُوفِکَ فَجُدْتَ عَلَیْهِ یَا مُجِیبَ الْمُضْطَرِّ یَا کَاشِفَ الضُّرِّ یَا عَظِیمَ الْبِرِّ یَا عَلِیما بِمَا فِی السِّرِّ یَا جَمِیلَ السِّتْرِ [السَّتْرِ] اسْتَشْفَعْتُ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ إِلَیْکَ وَ تَوَسَّلْتُ بِجَنَابِکَ [بِجِنَانِکَ‏] وَ تَرَحُّمِکَ لَدَیْکَ فَاسْتَجِبْ دُعَائِی وَ لا تُخَیِّبْ فِیکَ رَجَائِی وَ تَقَبَّلْ تَوْبَتِی وَ کَفِّرْ خَطِیئَتِی بِمَنِّکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

إِلَهِی ظَلِّلْ عَلَى ذُنُوبِی غَمَامَ رَحْمَتِکَ،وَ أَرْسِلْ عَلَى عُیُوبِی سَحَابَ رَأْفَتِکَ إِلَهِی هَلْ یَرْجِعُ الْعَبْدُ الْآبِقُ اِلّا إِلَى مَوْلاهُ أَمْ هَلْ یُجِیرُهُ مِنْ سَخَطِهِ أَحَدٌ سِوَاهُ إِلَهِی إِنْ کَانَ النَّدَمُ عَلَى الذَّنْبِ تَوْبَهً فَإِنِّی وَ عِزَّتِکَ مِنَ النَّادِمِینَ وَ إِنْ کَانَ الاسْتِغْفَارُ مِنَ الْخَطِیئَهِ حِطَّهً فَإِنِّی لَکَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ لَکَ الْعُتْبَى حَتَّى تَرْضَى إِلَهِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیَّ تُبْ عَلَیَّ وَ بِحِلْمِکَ عَنِّی اعْفُ عَنِّی وَ بِعِلْمِکَ بِی ارْفَقْ بِی إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَابا إِلَى عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَهَ فَقُلْتَ: تُوبُوا إِلَى اللهِ تَوْبَهً نَصُوحا فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ إِلَهِی إِنْ کَانَ قَبُحَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ إِلَهِی مَا أَنَا بِأَوَّلِ مَنْ عَصَاکَ فَتُبْتَ عَلَیْهِ وَ تَعَرَّضَ لِمَعْرُوفِکَ فَجُدْتَ عَلَیْهِ یَا مُجِیبَ الْمُضْطَرِّ یَا کَاشِفَ الضُّرِّ یَا عَظِیمَ الْبِرِّ یَا عَلِیما بِمَا فِی السِّرِّ یَا جَمِیلَ السِّتْرِ [السَّتْرِ] اسْتَشْفَعْتُ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ إِلَیْکَ وَ تَوَسَّلْتُ بِجَنَابِکَ [بِجِنَانِکَ‏] وَ تَرَحُّمِکَ لَدَیْکَ فَاسْتَجِبْ دُعَائِی وَ لا تُخَیِّبْ فِیکَ رَجَائِی وَ تَقَبَّلْ تَوْبَتِی وَ کَفِّرْ خَطِیئَتِی بِمَنِّکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

ترجمه مناجات اول خمس عشر

خدایا! گناهان بر من لباس خوارى پوشانده، و دورى از تو جامه درماندگى بر تنم پیچیده، و بزرگى‏ جنایتم دلم را می‌رانده، پس آن را با توبه به درگاهت زنده کن، اى آرزویم و مرادم و خواسته‏ام و امیدم، به عزّتت سوگند براى گناهانم آمرزنده‏اى جز تو نمى‏یابم، و براى دل‏شکستگى‏ام جبران‏کننده‏اى جز تو نمى‏بینم، به پیشگاهت با توبه و انابه فروتنى‏ نمودم، و با ذلّت و خوارى، به درگاهت تسلیم شدم، اگر مرا از درگاهت برانى به که روى آورم؟ و اگر از آستانت‏ بازگردانى به که پناه برم؟ در این حال افسوس از شرمندگى و رسوایى‏ام، و دریغ از زشتى کردار و فراهم آوردن گناهانم، اى آمرزنده گناهان بزرگ، و اى جبران کننده استخوان شکسته، از تو درخواست‏ مى‏کنم که گناهان تباه‏کننده‏ام را بر من ببخشایى، و بر من بپوشانى پنهانکاریهاى رسواکننده‏ام را، و مرا در عرصه قیامت از نسیم گذشت و آمرزشت بى‏بهره مگذارى، و از پوشش زیباى چشم‏پوشى‏ات عریان و بى‏پوشش‌‌ رها نسازى،

خدایا سایه رحمتت را بر گناهانم‏ بینداز و ابر مهربانى‏ات را به سوى عیبهایم گسیل کن، خدایا آیا برده فرارى جز به جانب‏ مولایش باز مى‏گردد؟ یا کسى به او از خشم مولایش جز مولایش پناه مى‏دهد؟ خدایا اگر پشیمانى از گناه توبه است، پس به عزّتت سوگند که من از پشیمانانم، و اگر آمرزش‏طلبى از خطاکارى سبب فرو ریختن خطاها از پرونده است، من‏ از آمرزش خواهانم، حق رضایت با توست تا راضى شوى، خدایا با قدرتت بر من توبه‏ام را بپذیر، و با بردبارى‏است‏ نسبت به من از من درگذر، و با آگاهى‏ات از حال من با من مدارا فرما، خدایا تویى که به روى بندگانت درى به سوى بخششت گشودى‏ و آن را توبه نامیدى، و خود فرمودى: «بازگردید به جانب خدا، بازگشتى خالصانه»، پس عذر کسى‏که از ورود به این در پس از گشوده شدنش غفلت ورزد چه مى‏تواند باشد؟

خدایا اگر نافرمانى و گناه از بنده‏ات زشت بود، پس گذشت از جانب تو زیباست، خدایا نخستین، کسى نیستم که تو را نافرمانى کرده و حضرتت توبه‏پذیرش شدى، و خود را در معرض احسانت قرار داده و تو مرا مورد احسانش‏ قرار دادى، اى پاسخگوى درماندگان، اى برطرف کننده زیان، اى بزرگ نیکى، اى داناى نهان، اى زیبا پرده‏پوش، به جود و کرمت به سوى تو شفاعت مى‏جویم، و توسّل مى‏کنم نزد تو به فضل و رحمتت‏ دعایم را اجابت کن، امیدم را به خود ناامید مساز، و توبه‏ام را بپذیر، و با احسان و مهرت خطاهایم را نادیه گیر، اى مهربان‏‌ترین مهربانان.