شرح دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ قَوِّنِی فِیهِ عَلَى إِقَامَهِ أَمْرِکَ وَ أَذِقْنِی فِیهِ حَلاوَهَ ذِکْرِکَ وَ أَوْزِعْنِی فِیهِ لِأَدَاءِ شُکْرِکَ بِکَرَمِکَ وَ احْفَظْنِی فِیهِ بِحِفْظِکَ وَ سِتْرِکَ یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ
ترجمه: خدایا! در این ماه براى برپاداشتن امرت مرا نیرومند ساز و شیرینى ذکرت را به من بچشان و اداى شکرت را به من الهام فرما و به نگهدارى و پوششت نگاهم بدار، اى بیناترین بینندگان.

پاداش خواند دعا

در روایتی از ابن عباس، رسول مکرم اسلام (ص) فرمودند: هرکس این دعا را بخواند در بهشت خلد هفتاد هزار تخت برایش عنایت می‌کند که در هرکدام حوریه‌ای قرار دارد.

واژگان:

اقامه: معناى اوّلى قیام را برخاستن ضدّ نشستن گفته‏اند ولى معانى دیگر آن: ثبوت و دوام‏، عزم و اراده، مشغول شدن به کارى، طبرسى فرموده: اقامه نماز آن است که آن را با حدود و فرایض آن انجام دهند. مراعات و محافظت، عزم و قصد و اراده.
امر: ضد نهی، امر را زمانى به کار مى‏برند که او را مکلّف کرده باشى چیزى را انجام دهد، امر- لفظى است عام براى همه افعال و اقوال. شأن و کار و جمعش‏ امور است، امر- لفظى است عام براى همه افعال و اقوال و در این معنى سخن خداى تعالى است «قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ کُلَّهُ لِلَّهِ …» ، ابداع و سرآغاز کار آفرینش را نیز (امر) گفته‏اند که مخصوص خداى تعالى است و آیه «أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ» نیز به همین معنى و مفهوم حمل شده است.
اذقنی: ذوق: چشیدن؛ یعنى سنگینى و نتیجه کار خود را چشید، استعمال آن در قرآن بیشتر درباره عذاب است و گاهى در رحمت نیز به‌کاررفته است مثل‏ «وَ لَئِنْ‏ أَذَقْناهُ‏ رَحْمَهً مِنَّا مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ …».
ذکر: یادآورى. مراد از آن حالتى است در نفس که به‌وسیله آن انسان چیزى را که معرفت و شناخت آن را قبلاً حاصل کرده است‏ حفظ مى‏کند. بازاندیشی ذکر و یادآورى مانند حفظ کردن است جز اینکه واژه حفظ به اعتبار به دست آوردن و دریافتن چیزى گفته مى‏شود ولى ذکر به اعتبار حضور در ذهن و به خاطر آوردن آن است، گاهى نیز ذکر را براى حضور در دل و سخن هر دو به کار مى‏برند.
اوزع: از إِیزَاع‏ که آن را الهام معنى کرده‏اند طبرسى از زجّاج نقل کرده «أَوْزِعْنِی» تأویلش در لغت آن است که: مرا از همه‌چیز جز از شکرت بازدار. راغب می‏گوید: حقیقتش آن است که مرا به شکر حریص کن به‌طوری‌که نفس خویش را از کفران بازدارم «رَبِ‏ أَوْزِعْنِی‏ أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ»‏ یعنى به من الهام کن و حقیقتش این است که مرا بشدت علاقه‏مند ساز. الوَزْع‏: کف النفس عن هواها.
أداء: وفا کردن به‌حق و پرداختن به حقّ، مانند پرداخت خراج و جزیه و رد کردن امانت
شکر: ثنا گوئى در مقابل نعمت. به یادآوردن و تصوّر نعمت و اظهار آن نعمت است گفته‌شده نقطه مقابل شکر، کفر یعنى فراموشى نعمت و پوشیده داشتن آن است که به رسه گونه است:۱٫ شکر قلبى و آن تصوّر نعمت است.۲٫ شکر زبانى یعنى ثنا و ستایش بر نعمت دهنده ۳٫ شکر سایر اعضاء بدن یعنى پاداش نعمت دادن به‌اندازه استحقاق و شایستگى‏اش. شکر برای خداوند اعتراف به نعمت الهی و انجام واجبات و ترک محرمات؛ لذا شکر قولی و عملی است. . شناخت احسان.

نکته‌ها:

۱٫نیروی لازم بر انجام فرمان الهی اولین نیاز انسان روزه‌دار.
با توجه به فراز نخست دعای امروز: «اللَّهُمَّ قَوِّنِی فِیهِ عَلَى إِقَامَهِ أَمْرِکَ» اولین نیاز مؤمن روزه‌دار قدرت و نیروی لازم بر انجام دستورات حضرت حق است؛ لذا از او درخواست می‏نماید که در این روز قدرت لازم برای اقامه فرمانش را عنایت کند؛ زیرا شرط اصلی تحقق و انجام هر کاری داشتن توان و نیروی لازم است.
۲٫تحقق هر کاری توسط انسان، مستلزم توفیق و لطف الهی.
انجام هر کاری توسط انسان صرفاً در سایه عنایت و لطف الهی امکان‌پذیر است؛ زیرا تا قدرت لازم از ناحیه خداوند عنایت نشود انسان توان انجام هیچ کاری را نخواهد داشت؛ چنانکه فرموده است: «لاحول ولا قوت الا بالله العلی العظیم». مؤمن روزه‌دار باوجود تصمیم بر اقامه اوامر الهی توفیق انجام آن را از خدای متعال درخواست می‏کند.
۳٫اقامه اوامر الهی موجب ارتقاء منزلت آدمی.
رشد و تکامل معنوی انسان درگرو عمل به دستورات الهی و درواقع به میزان پایبندی به تکالیف و مسئولیت‌های دینی او است؛ لذا روزه‌داران درنیایش و مناجات خود با خداوند در این ماه توفیق در انجام دستورات حق‌تعالی را در رأس خواسته‌های خود قرار داده است تا با عمل به وظایف و مسئولیت‌های دینی خود به مقام رفیع قرب الهی دست یابد.
۴٫روزه‌داری، مصداق بارز اقامه امر الهی.
بارزترین مصداق اقامه دستورات الهی روزه گرفتن است؛ زیرا در روزه اخلاص بندگان به نمایش گذاشته می‏شود. در روزه علاوه بر توان بدنى، استطاعت و بنیه لازم، قوّت اراده و تصمیم استوار و محکم لازم است؛ ازاین‌رو، روزه‌دار در این ماه از خداوند قوت و نیروی لازم را که هم شامل توان بدنی و هم قدرت اراده است برای اقامه امر، از خداوند مسئلت دارد.
۵٫یاد خدا و انس با او بالاترین لذت بندگان روزه‌دار.
یاد خدا، لذّت و حلاوتى وصف‌ناپذیری برای مؤمنان واقعی دارد؛ زیرا شناخت و معرفتی که روزه‌داران از معبود خویش دارند و به امید وصل رضای او سختی‌های روزه را به جان می‌خرند و بسان عاشقی هستند که هر دم از ذکر و یاد معشوق، لذّت می‌برند و (دوستدار، با یاد دوست، خوش است و در هر چیز، جمال رخ یار را می‌بیند و به هر جا که می‌نگرد… کوه و در و دشت، نشان از «قامت رعنای او» می‌بیند).
۶٫ذکر خدا مایه آرامش دل‌های روزه‌داران.
روزه گرفتن و اطاعت امر مولی نتیجه شناخت و محبتی است که بین خالق و بنده او برقرار است؛ لذا بندگان خالص خداوند با یاد و نام او انس می‏گیرند و دل‌های آنان که مرکز تجلی نور خدا است تنها در سایه ذکر او آرام می‏شوند؛ ازاین‌رو یکی از خواسته‌های مهم روزه‌داران از خداوند این است که: «وَ أَذِقْنِی فِیهِ حَلاوَهَ ذِکْرِکَ».
۷٫ادای شکر نعمت الهی توفیقی از ناحیه خداوند.
بندگان وارسته خداوند که خود را غرق در نعمت‌های بی‌پایان الهی می‌بینند، احساس می‏کنند که در قبال این‌همه لطف و احسان او از قدردانی و سپاسگزاری عاجزند؛ لذا به پیشگاه قادر لایزال ابراز نیاز می‏کنند که او را در شکرگزاری این‌همه نعمت یاری‌اش رسانیده و توفیق عنایت کند که با یاری او قدردان کرمش باشند و درخواست می‌کنند که: «وَ أَوْزِعْنِی فِیهِ لِأَدَاءِ شُکْرِکَ بِکَرَمِکَ».
۸٫توفیق بر شکر نعمت‌ها، نمودی از کرامت و لطف خداوند.
همچنان که نعمت‌های بیکران خداوند بر بندگانش نیازمند شکر و سپاس است و این امر میسر نمی‌شود جز در سایه لطف و کرم الهی که توفیق آن را عنایت فرماید. توفیق بر شکر نعمت‏های الهی نیز نشانه کرامتی است که شامل حال بنده گردیده است؛ ازاین‌رو، بنده روزه‌دار به درگاهش روی نیاز می‌آورد و می‌خواند که: «وَأَوْزِعْنِی فِیهِ لِأَدَاءِشُکْرِکَ بِکَرَمِکَ».
۹٫حمایت خداوند از انسان موجب صیانت از خطا و گناه.
در فراز پایانی از این دعا، روزه‌دار از خداوند مسئلت دارد که او را در سایه حمایت خود قرار دهد و از هر نوع لغزش، خطا و خطری در پناه خود محفوظ دارد: «وَ احْفَظْنِی فِیهِ بِحِفْظِکَ وَ سِتْرِکَ»؛ زیرا هر آنکه در دایره حمایت الهی قرار گیرد با تلاش و مجاهدت می‏تواند شایستگی رسیدن به مقام قرب الهی را به دست آورد.
۱۰٫خداوند پوشاننده عیوب و گناهان بندگان.
آدمی در طول حیات خود همواره در معرض خطا و لغزش قرار دارد و هر آنی ممکن است مسیر اشتباهی را در پیش‎گیرد؛ اما در مقابل خداوند با وصف ستارالعیوب بودن خود نه‌تنها خطای بندگان را نادیده می‏گیرد که آن را می‌پوشاند و مسیر هدایت و سعادت را برایش می‏نمایاند.
۱۱٫خداوند آگاه بینا از حال بندگان.
در فراز پایانی دعای امروز، توصیف خداوند به یکی از صفاتی است که آدمی اغلب آن غافل از است، خداوند بر همه احوال بندگان آگاه، بینا و «أَبْصَرَالنَّاظِرِینَ» است و در تمام مراحل زندگی رفتارش را زیر نظر دارد و او را در مسیر عبودیت و بندگی یاری می‌رساند؛ لذا روزه‌داران به این نکته توجه دارند و او را با این وصف یاد نموده تقاضای حراست و عیب‌پوشی دارند.

نتیجه‌گیری

بندگان وارسته خداوند می‏دانند راه رسیدن به قرب الهی و وصول به رضایت حق‌تعالی و درک سعادت ابدی جز از راه عبودیت و بندگی میسر نیست؛ و به این نتیجه دست‌یافته‌اند که هیچ لذتی بالاتر از یاد خدا نیست و هیچ منبع آرامش بخشی جز انس با حضرت دوست نمی‌یابند؛ لذا عاجزانه به درگاه خدا روی نیاز می‌آورند از او در اجرای اوامرش استمداد می‌کنند تا با یاری او بتوانند به وظیفه و مسئولیت بندگی خود بپردازند درنتیجه موردحمایت ویژه و خطاپوشی او قرار گیرند.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی