پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و انعقاد قرارداد سایکس – پیکو، اردن تحت قیومیت بریتانیا قرار گرفت و بعدها برای جبران خلف وعده ای که در حق شریف حسین، حاکم هاشمی حجاز به منظور تشکیل دولت متحد عربی از سوی بریتانیا صورت پذیرفته بود، حکومت کشورهای اردن وعراق به فرزندان شریف حسین سپرده شد. لذا اردن کشوری است، که به لحاظ تاریخی هیچ گاه به طور مستقل وجود نداشته و شکل گیری آن به تصمیم بریتانیا برای ایجاد واحد های کوچک کم اثر در منطقه غرب آسیا در سال های پس از جنگ جهانی اول بازمی گردد.
سیاست خارجی اردن را می توان متأثر از سه عامل تاریخ، موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقتصادی حاکم بر آن دانست. تاریخ کوتاه شکل گیری اردن و وابستگی تشکیل آن به بریتانیا سبب شده، که این کشور تصمیمات خود را در عرصه سیاست خارجی، با در نظر گرفتن منافع غرب اتخاذ نماید، تا بتواند از نظر امنیتی تحت حمایت آنها باشد. لذا در درجه اول اردن را می توان متحد مسلم ایالات متحده دانست. عدم دسترسی به دریاهای آزاد و مرزهای مشترک طولانی با فلسطین اشغالی از یک سو و هم مرز بودن با کشورهای بحران زده عراق و سوریه از طرف دیگر سبب شده است، که این کشور در عرصه سیاست خارجی، اولاً به دنبال روابط حسنه با رژیم صهیونیستی باشد و ثانیاً به دلیل احساس خطر از تسری دومینووار بحران همسایه ها، دستور کار امنیتی را در سیاست خارجی خود دنبال نماید. منابع زیرزمینی اندک و عدم وجود صنایع پیشرفته، اقتصاد اردن را وابسته به کمک های مالی و نظامی متحدان بین المللی و منطقه ای خود نموده و سبب نفوذپذیری این کشور در اتخاذ تصمیمات، به ویژه پیرامون بحران های منطقه ای شده است.
با شروع بحران سوریه، اردن به علت هم پیمانی با ایالات متحده و عربستان سعودی، بر رفتن اسد از قدرت تأکید ورزید، اما با طولانی شدن بحران از دو بابت احساس خطر کرد، اول اینکه با سرازیر شدن سیل آوارگان به اردن، این کشور به لحاظ اقتصادی تحت فشار مضاعفی قرار گرفت و تنها با کمک های خارجی توانست تا حدودی به وضعیت بیش از یک میلیون آواره سوری حاضر در این کشور سامان بخشد، دوم اینکه حضور گروه های تروریستی در نزدیکی مرزهای این کشور به همراه حضور افراطیون اردنی در صف مخالفان دولت سوریه نگرانی ها را از بازگشت آن ها و بر هم زدن ثبات این کشور افزایش داد.
علی رغم اصرار حاکمان اردن بر بی طرفی در بحران سوریه، رسانه ها به طور متناوب خبر از ارسال سلاح های سعودی از مرزهای اردن برای مخالفان سوریه می دهند. همچنین گزارش ها حکایت از وجود یک پایگاه آموزشی در اردن دارد، که عناصراطلاعاتی آمریکایی و سعودی اقدام به آموزش و گسیل مخالفان به سوریه می نمایند، اما ترس از آینده سوریه و بقای اسد در رأس حاکمیت سوریه سبب شده، که همکاری‌های اردن با شرکای غربی – عربی خود عمدتاً به صورت محرمانه و غیر آشکار صورت پذیرد و نقشی را، که این کشور در ائتلاف ضد داعش ایفا می نماید عمدتاً نقشی سمبلیک و صرفاً نمایشی باشد.
در پی تحولات میدانی اخیر و پیشروی های ارتش سوریه سمت مرزهای اردن و عراق، همکاری سازمان اطلاعات این کشور با عربستان سعودی در کمک به مسلح کردن مخالفان اسد به منظور حفظ موازنه قوا در عرصه میدانی و جلوگیری از پیشروی های ارتش سوریه و نیروهای متحد آن شدت یافت و به هر میزان که پیشروی های ارتش به طرف مرزهای اردن و عراق افزایش می یافت، بر میزان این همکاری‌ها افزوده می شد.
پیشروی‌های ارتش سوریه در مرز مشترک این کشور و اردن در شرق دمشق و سویداء سبب انسداد مسیر ترانزیت تسلیحات برای تروریست‌ها در غوطه شرقی شده و این امر به طور ملموسی موازنه میدانی را به سود دولت قانونی سوریه تغییر داده است. اهمیت راهبردی منطقه تنف در مثلث مرزی اردن، سوریه و عراق به حدی است، که ایالات متحده علاوه بر تهدیدات مکرر، چندین بار با حملات هوایی مانع از پیشروی نیروهای ارتش سوریه و متحدین به سوی این منطقه راهبردی شده بود. اما علی رغم تمامی هشدارها و اقدامات آمریکا، نیروهای مقاومت توانستند بر این منطقه راهبردی مسلط گردند و به نیروهای عراقی مستقر در مرزهای مشترک با سوریه برسند.
تحول تازه‌ای که خبر آن در روز 19 تیر منتشر شد حکایت از این امر دارد، که کشورهای روسیه و آمریکا که اردن را با خود همراه دارد، توانسته اند به توافق تازه ای پیرامون مقدمات آتش بس در سوریه دست یابند، که براساس آن آتش بس در طول خطوط تماسی که نیروهای دولت سوریه و هم پیمانان آن از یک سو و نیروهای مخالف مسلح از سوی دیگر بر سر آن توافق کرده‌اند، اجرا خواهد شد. در واقع سه کشور اعلام داشتند، که این توافق زمینه‌ای برای حل سیاسی بحران سوریه از طریق مذاکرات ژنو و براساس قطعنامه 2254 شورای امنیت و متضمن حفظ تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت سوریه است.
در مجموع می توان عنوان کرد، تصمیم های دولت اردن پیرامون بحران سوریه تابعی از تصمیمات واشنگتن و ریاض در قبال این بحران است. از یک سو اردن عمدتاً به طور مخفیانه و غیرعلنی امکانات لازم را برای آموزش، تسلیح و سازمان دهی مخالفین دولت قانونی سوریه توسط نیروهای آمریکایی و سعودی فراهم کرده است، اما از طرف دیگر نیز نمی خواهد به عنوان یک دشمن آشکار و متخاصم برای حکومت سوریه معرفی شود، چرا که از ایجاد مخاصمه دائمی با همسایه ی خود وحشت دارد.
نظرات(۰ دیدگاه)