حدیث درباره خسیس بودن/ برای رهایی از بخل چه کنیم؟

خساست یکی از ویژگی ها و خصلت های ناپسندی است که هر انسان می‌تواند در وجود خود بپروراند. در این مقاله به معنای خساست و عواملی که ریشه در آن دارد پرداخته شده است. در پایان چند حدیث درباره خسیس بودن نیز می‌خوانیم.

خساست می‌تواند یک ویژگی در وجود برخی از افراد باشد که افراد گاهی دوست دار آن هستند و بعضا این صفت را نمی پسندند. اما وجود این صفت می‌تواند باعث بروز مشکلات زیادی در زندگی شود.

خساست یعنی چه؟

خساست یعنی انسان برای مادیات ارزش زیادی قائل باشد و وابستگی شدیدی به نسبت به آن داشته باشد و همه معیارها و ملاک های او در قالب پول و مادیات تعریف شود.

می‌توان گفت خساست حالتی است که انسان وقتی به آن گرفتار شود به جای رعایت اعتدال در خصوص نیازها، بر خود و خانواده خود سخت بگیرد.

ریشه خساست

به گفته برخی روانشناسان ریشه این ویژگی به دوران کودکی شخص برمی‌گردد. این دو خصوصیت در سال‌های دو تا چار سالگی می‌تواند در کودک بروز کند.

برخی معتقدند این صفت می‌تواند از طریق پدر و مادر و یا اطرافیان به کودک منتقل شود. او با مشاهده رفتارهای توأم با خساست می‌آموزد که باید خسیس باشد.

حدیث درباره خسیس بودن زیاد است. از بزرگان دین و همچنین بزرگان ادب احادیث و سخنان زیادی در نکوهش و قبح این صفت آمده است.

عده ای از روانشناسان نیز معتقدند که شخص ابتدا این صفت و رفتار را می‌بیند و بعد هم با خواست خودش آن را به عنوان یک ارزش برای خود تعریف کرده و به کار می‌بندد.

خسیس بودن یک صفت روان شناختی است که اگر از حد بگذرد به بیماری تبدیل خواهد شد، یک بیماری که درمان قطعی ندارد.

دیدگاه قرآن و حدیث درباره خسیس بودن

خداوند کریم در قرآن در تبیین ویژگی خساست و بخل می‌فرماید: این صفت در وجود انسان به عنوان یک غریزه با جان او عجین شده است.

در آیه ۱۲۸ سوره نساء در این خصوص می‌فرماید: …و اگر یک زن از همسر خود بیم ناسازگاری و یا روی‌گردانی داشته باشد. گناهی نیست که از راه صلح آن دو با یکدیگر آشتی کنند. چرا که سازش بهتر است.

بخل (و بی گذشت بودن) در نفوس حضور دارد و اگر نیکی کنید و پرهیزگار باشید به طور قطع خدا به آنچه که انجام می‌دهید آگاهی دارد.

و دیگر آیه و حدیث درباره خسیس بودن می‌توان به آیه ۱۰۰ سوره اسراء اشاره کرد که خداوند در آن می‌فرماید: اگر شما صاحب گنجینه های رحمت خداوند بودید باز هم از ترس خرج کردن به طور قطع امساک می‌کردید و نفس انسان همیشه دارای بخل است.

در سوره حشر آیه ۹ نیز اصل را بر بخل و خساست آدمی قرار می‌دهد و می فرماید: انسان به طوری فطری یک موجود خسیس و بخیل است و فقط عده کمی هستند که می‌توانند با این غریزه مبارزه کرده و آن را مهار کنند تا از شرش در امان بمانند.

راه کارهایی برای رهایی از بخل

در هر آیه و حدیث درباره خسیس بودن به ذکر راه کارهایی برای رفع این صفت ناپسند نیز اشاره شده است. راه کارهایی که قرآن در آیه‌های خود دارد می‌تواند راهگشای ما برای رهایی از این صفت باشد.

قرآن کریم برای اینکه از این صفت ناپسند رهایی یابیم در سوره آل عمران آیه ۱۸۰ از انسان می‌خواهد تا یک تغییر در حوزه شناختی و بینش خود ایجاد کند.

خداوند در قرآن می‌فرماید انسان باید بر این عقیده باشد که خداوند مالک بر تمام زمین و آسمان‌ها است و میراث‌دار زمین و آسمان نیز خداوند است.

در سوره محمد توجه به غنای الهی شده است و به انسان سفارش شده تا فقر خود را با این غنای مطلق مقایسه کند تا در رفتارهای خود تجدید نظر نماید و احسان پیشه کند.

انسانی که هر چه دارایی دارد از آن خداوند است واگر او نقش مشیت خدا را در وسعت رزق خود پر رنگ بداند، درک مناسبی از خیر و شر می‌یابد و به آسانی می‌تواند از صفت بخل رها شود.

از عوامل مخربی که می‌تواند زمینه ساز بروز بخل در انسان شود می‌توان به بی توجهی او به مالکیت و بی نیازی خداوند، جهل، فخر فروشی و تکبر اشاره کرد.

حدیث درباره خسیس بودن

همان گونه که در بالا اشاره شد بی‌شمار، آیه و حدیث درباره خسیس بودن داریم. که به چند مورد از آنها در ادامه این بحث می‌پردازیم.

در حدیثی امام رضا(ع) می‌فرمایند: “السّخی یأکلُ مِن طعام النّاس لیأکلوا مِن طعامِهِ و البخیلّ لا یأکل من طعامِ النّاسِ لئلّا یأکلوا مِن طعامه”

سخاوتمند کسی است که از غذای مردم تناول می‌کند تا مردم نیز از غذای او بخورند. اما شخص بخیل از غذای کسی نمی‌خورد تا دیگری نیز از غذای او نخورد.

پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند:

“الطعام السّخی دواءٌ و طعامّ الشّحیح داءٍ”: طعام و غذای فرد سخاوتمند دارو است و غذای فرد بخیل درد است.

یک حدیث دیگر درباره خسیس بودن از پیامبر گرامی اسلام:

إیّاکم و الشُّح فأنّما هلَک من کان قَبلکم بالشُّح اَمَرهم بالبُخل و فبخِلوا و أمَرَ هم بالقطعیهِ و أمَرَهُم بالفجور فجروا: از حرص و طمع پرهیز کنید که گذشتگان شما در نتیجه حرص به هلاکت رسیدند.

حرص آنها را به خساست واداشت و بخیل گشتند. به قطع رحم وادار شدند به وسیله آن و با خویشان خود قطع رابطه نمودند. آنها را وادار به بدی کرد و بدکار گشتند.

امام علی(ع) در دیگر حدیث درباره خسیس بودن می‌فرمایند:

إنّ البُخل و الجور و الحرصَ و غرائزُ شتّی یجمعُها سوءُ الظن بالله: به راستی که خساست و ظلم و طمع، غرایض و تمایلات مختلف و پراکنده ای هستند که سوءظن به پروردگار آنها را با هم جمع می‌نماید.

پیامبر گرامی اسلام در حدیثی دیگر در این باره می‌فرمایند:

یا علیّ لا تشاور جباناً فأنّه یُضَیِّقُ علیک المخرج و لا تشاور البخیل فإنّه یقصُرُ بک عن غایتک و لا تُشاور حریصاً فإنّه یزیّن لک شرها:

ای علی با انسان ترسو مشورت نکن، به دلیل اینکه او راهی که از مشکل بیرون بیایی را بر تو تنگ می‌کند. با شخص بخیل نیز مشورت مکن به این دلیل که او تو را از هدفی که داری باز می دارد. با انسان طمع‌کار نیز مشورت نکن زیرا او حریص بودن را در نظرت به زیبایی جلوه می‌دهد.

پیشنهاد می کنیم مطالب «حدیث درباره ولخرجی و میانه روی» و «حدیث درباره دوست یابی» را نیز مطالعه بفرمایید.