ترکیه و عربستان؛ گذار از رقابت به دشمنی

غرب آسیا طی یک سده اخیر همواره کانون تنش و مرکز ثقل بحران های منطقه ای و رقابت های بین المللی بوده است. این روز ها که غرب آسیا نیرومند ترین بازیگر خود سردار سلیمانی را از دست داده، شاهد رویارویی جدید است.

دشمنی عربستان سعودی و ترکیه به عنوان میراث دار عثمانی، روز به روز علنی تر می گردد.
در واقع ترکیه پس از دست دادن تصرفات آسیایی و آفریقایی خود پس از سقوط دولت عثمانی، بار دیگر به دنبال اقتدار نیو عثمانیزم در منطقه است. به همین دلیل ترکیه تحت قلمرو اردوغان پس از جمهوری اسلامی ایران، یکی از مهم ترین دشمنان عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا به شمار می رود. تضاد و کشمکش میان دو کشور از روزی که حزب عدالت و توسعه در صحنه سیاسی ترکیه به پیروزی رسید، کلید خورد. از آنزمان تا امروز هرگز خانه های پازل سیاست میان ترکیه و عربستان در کنار هم قرار نگرفت.

تحولات منطقه غرب آسیا و پیرامون آن بر شدت منازعه افزود و دو کشور را به سوی سیاست تنش و تقابل سوق داد.

پیروزی اخوان المسلمین در مصر پس از آغاز بهار عربی و به دنبال آن کودتا علیه دولت محمد مرسی رویارویی ترک ها و سعودی ها را وارد فاز جدید کرد.

همچنین اختلافات دو کشور در سوریه و نوع پشتیبانی از گروه های مسلح مخالف بشار اسد، محاصره اقتصادی قطر توسط عربستان و متحدان ریاض، و قطعه قطعه شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی در استانبول، تضاد را از حالت ملایم و پنهانی خارج کرد و علنی ساخت.

اکنون دو کشور در لیبی نیز در مقابل هم قرار گرفته است. ترکیه از دولت طرابلس حمایت می کند و عربستان از خلیفه حفتر؛ به نظر می رسد ترکیه پس از از دست دادن پایگاه خود در مصر با سقوط اخوان المسلمین، حال می خواهد از طریق حضور در لیبی نفوذ منطقه ای خود را افزایش دهد و از این طریق موازنه قوا را در منطقه به نفع خود تغییر دهد.

این رویکرد ترکیه در سیاست خارجی از دید عربستان سعودی توسعه طلبی ایدیولوژیک به شمار می رود که می تواند موازنه قوا را به ضرر سعودی به هم بزند.

از آن جایی که عربستان توان مقابله مستقیم با ترکیه را ندارد، تلاش خواهد کرد تا در انتخابات بعدی ترکیه برای بازاندن اردوغان، سناریوهای نرم افزاری را در دستور کار خود قرار دهد. همان گونه که تا کنون در برابر ایران نیز از همین سناریو به منظور تضعیف نفوذ منطقه ای ایران استفاده کرده است.

ترور اعتماد عمومی به نظام، همواره یکی از ابزارهای سناریوهای نرم افزاری سعودی ها در مواجهه با تهران بوده که تاکنون به رغم هزینه های میلیاردی، جواب نداده و ایران به دلیل مجهز بودن به فناوری های نوین و پدافند غیر عامل، توانسته سناریوهای سخت افزاری و نرم افزاری دشمنان خود را خنثاکند.

اکنون نوبت ترکیه است؛ دیده شود که محمد بن سلمان می تواند در جنگ نرم بر اردوغان تفوق حاصل کند؟ به سخن دیگر پرسش مهم این است که آیا سران سعودی قادر خواهند بود تا از رهگذر تولید و توسعه نغمه های وحدت شکن و ترور اعتماد عمومی، رقیب منطقه ای خود را شکست دهد؟ یا کماکان شکست تلخ دیگر را از رقیب منطقه ای خود( مانند ایران) تجربه خواهد کرد؟

دکتر عبدالطیف نظری