بهرام چوبین کیست؟

هر کشوری در لابه‌لای برگه‌های تاریخ کهن و معاصر خود افراد و شخصیت‌هایی مانند بهرام چوبین دارد که به نوعی برای وطن خود افتخار آفریده‌اند و هویت ساز شده‌اند؛ در بسیاری موارد مردم یک  کشور شنیدن نام قهرمانان خود احساس افتخار می‌کنند و برای زنده نگه‌داشتن نام آنها تلاش می‌کنند. در این راستا باید گفت، شاید تنها مسأله‌ای که سبب شهرت بهرام چوبین در زمان خودش شد، نبوغ وی در تاکتیک‌های نظامی بود: بهرام چوبین توانست با یک سپاه تنها دوازده هزار نفری، سپاه در حدود صد هزار نفری خاقان متجاوز را شکست دهد.

براساس برخی منابع، خاقان‌ها همان امپراطور چین و براساس برخی منابع دیگر اقوام ترک ساکن مرزهای بالایی ایران بوده‌اند.

در تاریخ نظامی جهان، بهرام چوبین را یک نابغه رزم لقب داده‌اند: در سال ۵۸۸ میلادی، سپاه عظیم خاقان شامل ۳۰۰ هزار مردم مسلح و چند واحد فیل جنگی به قلمرو ایران در شمال شرقی خراسان (تاجیکستان و شمال افغانستان امروزی) حمله کرد، در این جنگ ژنرال بهرام مهران معروف به بهرام چوبین فرماندهی ارتش ایران را به عهده گرفت. پادشاه ایران در آن زمان هرمز چهارم از سلسله ساسانیان بود، بهرام چوبین از میان سپاه پانصد هزار نفری ایران، دوازده مرد جنگی ۳۰ تا ۴۰ ساله را انتخاب کرد، جنگجویانی که اضافه وزن نداشتند، میهن پرستی‌شان قبلا به اثبات رسیده بود و در جنگ سواره و پیاده مهارت داشتند.  

بهرام چوبین در نبرد با سپاه خاقان از سلاح تازه‌ای که در آن از نفت خام به کار رفته‌بود استفاده کرد؛ قبل از این جنگ، بهرام چوبین هنگام بازدید از بادکوبه به قدرت آتش‌زایی نفت پی برد و به مهندسان سپاهش دستور داد سلاحی شبیه به راکت امروزی بسازند. این سلاح که با کشیدن پرتان می‌شد بر روی قاطر نصب می‌گردید و پنج نفر مسئول حمل و استفاده از آن بودند.

خاقان زمانی از حرکت سپاه ایران به فرماندهی بهرام چوبین آگاه شد که سردار ایرانی برای رسیدن به بلخ تنها چهار روز زمان لازم داشت.

بهرام چوبین در جنگ با خاقان ابتدا به واحدهای آتشبار(نفت اندازان) دستور داد با پرتاب تیرهای آتش‌زا نظم سپاه دشمن را بر هم بزنند و سپس به کمانداران امر کرد چشم فیل‌های دشمن را هدف بگیرند. خود بهرام چوبین در این نبرد با دو هزار نفر به مقر خاقان حمله کرد، خاقان هنگام فرار کشته شد و سپاه بزرگش متلاشی شد.

بهرام چوبین را بشناسیم

بهران مهران معروف به بهرام چوبین فرزند گشنسب یکی از هفت خاندان سرشناس سلسله ساسانی بود. بهرام از مردم ملایر بود و به علت قد بلند و لاغر بودن به بهرام چوبین معروف شد.  یک نویسنده گمنام که سرگذشت بهرام را نوشته می‌گوید بهرام چوبین نه‌تها در جنگ قهرمان بود که خصلت‌های نیکو داشت و یک  جوانمرد به حساب می‌آمد.

بهرام چوبین و تقابل با خسرو پرویز ساسانی!

با به تخت نشستن خسرو پرویز به جای پدرش(هرمز چهارم) تقابل بهرام چوبین با وی نیز آغاز شد؛ در مورد اختلاف و تقابل وی با خسرور پرویز دو نقل قول وجود دارد: نقل قول اول می‌گوید زمانیکه بهرام در یکی از جنگ‌ها با رومی‌ها شکست خورد، هرمز چهارم برای او یک لباس زنانه فرستاد، این عمل بهرام را به شدت عصبانی کرد و وی دست به شورش زد.

علت اختلاف بهرام با هرمز چهارم

وقتی بهرام چوبین سپاه خاقان را شکست داد به فرماندهی صاحب نام تبدیل شد. هرمز چهارم با نگرانی که از شهرت بهرام داشت او را بلافاصله به جنگ بیزانس(امپراطور روم شرقی) در ارمنستان و قفقاز فرستاد. بهرام که فرماندهی کل سپاه ایران در برابر بیزانس را داشت شکست خورد. هرمز که در باطن از این شکست خشنود بود برای اینکه غرور بهرام را بشکند یک لباس زنان برای او فرستاد و وی را از فرماندهی سپاه عزل کرد. هرمز اما توانست سپاه خود را با خود همراه کرده علیه هرمز شورش کند.

 نظریه دوم اما می‌افزاید کودتای خسرو پرویز علیه پدرش سبب خشم بهرام و دشمنی وی با خسرو پرویز گردید.

بهرام چوبین از خسرو پرویز شکست خورد

بهرام که خود را از نسل شاهان اشکانی می‌دانست حاضر نشد از خسرو پرویز اطاعت کند چون خود سودای شاه شدن داشت. وی چون سپاهی نیرومند داشت خود را شاه نامید و خسرو پرویز گریخت. بهرام فاتحانه به پایتخت آمد و به نام بهرام ششم تاج‌گذاری کرد.

یک سال پادشاهی بهرام اما با انواع و اقسام توطئه‌ها همراه بود. وندی، دایی خسرو پرویز، به کمک برخی از بزرگان از زندان رها شد و رهبری مخالفان بهرام را برعهده گرفت. وندوی سرانجام در آذربایجان نزد برادر خود گستهم رفت و به یاری خسرو پرویز شتافت.

خسرو پرویز که از بهرام شکست خورده بود به امپراتوری روم شرقی پناه برد، با دختر پادشاه روم ازدواج کرد و با سپاهی که از بیزانس موریکیوس پدر زن خود در اختیار گرف به ایران حمله کرد و در ناحیه آذربایجان طی جنگی بهرام چوبین را شکست داد.

بهرام پس از این شکست به خاقان شرقی که با خاقان‌های متجاوز به ایران دشمنی داشتند پناه برد، خسرو پرویز اما با ارسال هدایایی برای همسر خاقان شرقی او را به کشتن این فرمانده تحریک کرد. بعد از مرگ بهرام خاقان ترک از خواهر وی خواستگاری کرد اما وی  نپذیرفت. روم شرقی در ازای کمکی که به خسرو پرویز کرده بود بخش‌های بزرگی از ایران از جمله گرجستان، ارمنستان و برخی شهرهای مسیحی نشین مثل آمیدا و نصیبین را به خاک خود الحاق نمود.

عاقبت بهرام چه شد؟

بهرام چوبین این سردار دلیر ایران زمین که در ادبیات ایران جایگاهی خاص دارد پس از شکست از سپاه خسرو پرویز به خاقان شرقی پناه برد، فرمانروای خاقان شرقی که دولان خان نام داشت به گرمی از وی استقبال کرد. در آن زمان خاقان شرقی با خاقان غربی در جنگ بود. هدایای خسرو پرویز به خاتون همسر خاقان موجبات کشته شدن بهرام را فراهم کرد.

مردم ایران با خواندن سرگذشت این فرمانده دلی خود بسیار تحت تأثیر قرار می‌گیرند. سرگذشت بهرام در افسانه‌ای شیرین به زبان پهلوی نوشته‌شده است که مطالب آن در آثار تاریخ نویسان عرب و ایران به ویژه فردوسی مورد استفاده قرار گرفته‌است.

مرور سرگذشت بهرام بدون شک می‌تواند حس وطن پرستی را در هر  ایرانی زنده کرده بر استفاده از تمام توان برای پس زدن حمله دشمن تأکید کند.