ایران؛ غایب اصلی کنفرانس دوحه

از ابتدا هم معلوم بود و به مرور زمان نیز ثابت شد که آمریکا و متحدینش نمی‌خواستند و نمی‌گذاشتند که جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات افغانستان نقش تعیین کننده و مهمی داشت باشد.

کنفرانس دوحه شباهت زیادی به کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ دارد. کنفرانس بن تقریباً کمی بیش از دو دهه پس از آغاز بحران افغانستان در سال ۱۳۵۷ توسط کمونیست‌ها و تجاوز شوروی سابق به این کشور، برگزار شد و کنفرانس دوحه نیز نزدیک به دو دهه بعد از اشغال افغانستان توسط آمریکا و ناتو در حال برگزاری است.
در کنفرانس بن دو طرف اصلی جبهه متحد اسلامی شمال (متشکل از احزاب جهادی) و ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی اش که با حضور نیروها و عناصر وابسته به غرب بر محور ظاهر شاه پادشاه سابق به نام «محور رم» نمایش داده می‌شد، بودند.
در کنفرانس دوحه یک طرف طالبان است که به عنوان قدرت اصلی در افغانستان با آمریکا پیمان صلح به نفع خود امضا کرده‌است و طرف دیگر دولت افغانستان و گروه‌ها و عناصر پراکنده متحد آن می‌باشد که در مجموع متغییری از سیاست‌ها و تصامیم ایالات متحده آمریکا به‌شمار می‌روند.
در کنفرانس بن مذاکره کنندگان و هیئت جبهه متحد به رهبری عناصر شورای نظار به ظاهر متحد ایران به‌شمار می‌رفتند، چرا که در طول دوران جهان و مقاومت مورد حمایت همه‌جانبه این کشور قرار گرفته بودند، اما در حقیقت روابط اصلی خود را با آمریکا و متحدین غربی اش به خصوص در حوزه اطلاعات و سیاست از سال‌ها قبل برقرار کرده بودند و جاسوسان تربیت شده سیا چون امرالله صالح در متن فعالیت‌هایشان قرار داشت.
در واقع دولت برآمده از کنفرانس بن از هر دو طرف مهره‌های مورد تأیید آمریکا بود و کسی دوست و حافظ منافع مشروع جمهوری اسلامی ایران در دولت افغانستان به‌شمار نمی‌رفت.
از ابتدا هم معلوم بود و به مرور زمان نیز ثابت شد که آمریکا و متحدینش نمی‌خواستند و نمی‌گذاشتند هیچ‌یک از گروه‌ها و عناصری که واقعا متحد و دوست ایران باشند، در دولت و قدرت جایگاهی داشته باشند؛ کسانی که به دروغ هم خودشان و هم دیگران انها را متحد ایران جازده و تبلیغ می کردند متحد واقعی ایران نبودند.
اسف‌بارتر از همه اینکه کمک‌های گزافی که ایران برای بازسازی افغانستان متعهد شده بود بخش عظیمی از آن به جیب همین متحدان نامتحد سرازیر شد. آن‌ها دانه از دست ایران خوردند و تخم شان را به دامن آمریکا گذاشتند و ادعای آزادی و عدم وابستگی نمودند. جالب اینجاست که آن‌ها در میان وابستگی‌ها به خارجی ها فقط وابستگی به ایران را به شدت محکوم می‌کنند، وابستگی به امریکا و دیگران را حق مشروع خود می دانند.
در کنفرانس دوحه حتی در حد تشریفات بن هم برای ایران فرصت ندادند تا مواضع خود دربارهٔ مسئله صلح افغانستان را اعلام کند. عدم اشتراک ایران در کنفرانس دوحه از زاویه ای دیگری نیز توجیه پذیر است. ایران به عنوان مهم‌ترین کشور همسایه افغانستان که دارای منافع حیاتی در این کشور است در هیچ‌یک از دو هیئت مذاکره کننده، متحدی ندارد که برای پیروزی آن جناح با دیگر بازیگران داخلی و خارجی لابی‌گری کند. درحالی که پاکستانی‌ها، عرب‌ها، غربی‌ها و حتی چین و روسیه نقش گذشته خود در تحولات افغانستان را حفظ کرده و در دوحه حضور یافتند. این بار البته نقش آمریکا بسیار تعیین‌کننده‌تر از نقش این کشور در کنفرانس بن است.

مهندس سید باقر مصباح زاده