کلاهبرداری چیست و چه مجازاتی دارد؟!

  • انتشار: ۶ جدی ۱۳۹۹
  • سرویس: اطلس پلاس
  • شناسه مطلب: 100311

واژه کلاهبرداری معمولا از آن دست کلماتی است که در محاورات روزانه بسیار به گوشمان رسیده است، اما بنظر می رسد که اغلب انسانها، تعریف دقیقی از آن نداشته باشند.

ما در این مقاله به کلاهبرداری و تعریف آن، مصادیق کلاهبرداری و مجازات آن در قانون می پردازیم:

کلاهبرداری چیست؟

در معنای دقیق کلاهبرداری می توان اینگونه گفت که کلاهبرداری جرمی است که در طی آن، اموال کسی دیگر به وسیله ابزار و فعالیت های متقلبانه و با سوء نیت، از فرد گرفته می شود.

کلاهبرداری چیست و مجازات آن چیست؟
کلاهبرداری چیست و مجازات آن چیست؟

در واقع می توان اینطور گفت که هنگامی کلاهبرداری صورت می گیرد که عناصر زیر در یک عمل وجود داشته باشد:

ـ عنصر اول: توسل به حیله و تقلب

ـ عنصر دوم: فریب دادن مردم به وجود شرکت ها، تجارت خانه ها و… موسسه های واهی و اموال و اختیارات موهوم

ـ عنصر سوم: ترساندن مردم از حوادث غیر طبیعی

ـ عنصر چهارم: به کار گرفتن اسامی و عناوین جعلی

ـ عنصر پنجم: بردن مال دیگران به واسطه یکی از عناصر بالا

ـ عنصر ششم: به دست آوردن اسناد و … به وسیله یکی از موارد بالا

کلاهبرداری آنقدر مفهوم عام و وسیعی دارد و مصادیق آن به قدری گسترده است که امروزه حقوقدانان بسیاری با تحقیق در مورد کلاهبرداری، به انتشار تعداد زیاد مقاله در خصوص عنوان کلاهبرداری پرداخته اند تا از روند رو به رشد این جرم در کشور بتوان جلوگیری نمود.

شرایط تحقق جرم کلاهبرداری

آنچه در تحقق جرم کلاهبرداری باید به آن توجه نمود، این است که در این جرم، ترک فعل وجود ندارد و تنها در صورت فعل مثبت یا انجام فعل، جرم محقق می شود.

این امر به این معنی است که ترک فعل همراه با سوء نیت مصداق کلاهبرداری نیست. برای روشن تر شدن این موضوع به مثال زیر را در نظر بگیرید:

در هنگام خرید یک کالا در صورتی که آن کالا دارای ایراد یا عیوبی بوده باشد، اگر فروشنده به عدم به خریدار این عیوب را اطلاع ندهد، کلاهبرداری صورت نگرفته است.

به طور کلی می توان گفت که برای تحقق کلاهبرداری سه شرط وجود دارد:

شرط اول: وسایل مورد استفاده کلاهبردار متقلبانه باشد.

شرط دوم: از آنجایی که کلاهبرداری جرمی مقید به نتیجه است، بنابراین بر اثر ارتکاب به جرم، نتیجه مدّ نظر باید به دست آمده باشد.

به عبارت دیگر فرد کلاهبردار با ارتکاب  اعمال مجرمانه شاکی را فریب داده و در نتیجه این رفتار متقلبانه، مال یا اموال شاکی در اختیار و انتفاع فرد کلاهبردار قرار گیرد.

مسأله مهم در خصوص این شرط که باید به آن توجه داشت این است که فرد مالباخته نباید از متقلبانه بودن وسیله کلاهبرداری آگاهی داشته باشد، در غیر این صورت جرم کلاهبرداری منتفی است.

شرط سوم: مال یا اموالی که موضوع دعوای کلاهبرداری می باشد، باید متعلق به فردی غیر از فرد متهم باشد.

کلاهبرداری چیست و مجازات آن چیست؟
کلاهبرداری چیست و مجازات آن چیست؟

راههای تشخیص وسایل متقلبانه

روش ها و وسایل کلاهبرداری باید به صورتی باشد که تشخیص تقلبی بودن آنها با قواعد عرفی امکان پذیر باشد.

به طور کلی باید در نظر داشت که فعل متقلبانه در دو حالت ایجاد می شود:

ـ تقلب از جهت شکل و ظاهر باشد، مانند استفاده از اسناد جعلی و غیر واقعی

ـ به سبب خالی بودن از وجه، تقلبی رخ دهد.

یکی از روش های شناخت وسیله متقلبانه استعلام از مالباخته در مورد شیوه اخاذی مال وی است.

همچنین وجود وسایل متقلبانه پیش از وقوع اخذ مال باید ثابت شود.

در موردی که مجموع وسایل متقلبانه و غیر متقلبانه سبب بروز کلاهبرداری شده است، باید به این نکته توجه داشت که روش ها و وسایل متقلبانه باعث تحقق این جرم شده اند.

مصادیق کلاهبرداری

مصادیق کلاهبرداری در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری ذکر شده است.

همانطور که ذکر شد، مصادیق کلاهبرداری در قانون بسیار زیاد است اما از اولین مواردی که در قانون به آن اشاره شده است، فریبکاری عموم مردم در مورد موجودیت شرکت ها و موسسات است و در موارد بعدی به فریبکاری عموم مردم در مورد حدود اختیارات اشاره نموده است.

آنچه به طور کلی در تمامی مصادیق کلاهبرداری مورد توجه است، این است که صرفا با بیان اظهاراتی خلاف واقع، چه به صورت زبانی و چه به صورت کتبی، نمی توان دعوای کلاهبرداری را در مراجع قضایی مطرح نمود.

همچنین اموری نظیر فالگیری، پیش گویی های غیر واقع و… نیز از دیگر مصادیق کلاهبرداری به شمار می رود.

کلاهبرداری چیست و مجازات آن چیست؟
کلاهبرداری چیست و مجازات آن چیست؟

مجازات جرم کلاهبرداری

کلاهبرداری از آن دسته جرائمی است که مشمول قاده «اکل مال بباطل» می شود و بنابراین برای جرم کلاهبرداری در قانون مجازات اسلامی، مجازات هایی در نظر گرفته شده است.

کلاهبرداری در قانون تعزیرات به دو صورت مشدد و ساده تعریف شده است. کلاهبرداری مشدد شامل موارد زیر می شود:

ـ مرتکب جرم از کارمندان دولت یا موسسات عمومی، شهرداری و سایر نهادهای انقلابی باشد؛

ـ مرتکب جرم در نقش یک مأمور دولت یا نماینده موسسه های عمومی و شهرداری ها و نهادهای انقلابی به ارتکاب جرم بپردازد.

ـ فریب مردم توسط متهم از طریق رسانه عمومی و ارتباط جمعی و تبلیغ و صحبت در نشست های عمومی و انتشار آگهی های مکتوب انجام گرفته باشد.

مجازات کلاهبرداری مشدد علاوه بر رد مال به صاحب آن مال، از ۲ الی ۱۰ سال حبس و جزای نقدی معادل مال کلاهبرداری شده می باشد.

همچنین فرد کلاهبردار برای همیشه از مشاغل دولتی منع می گردد.

مجازات کلاهبرداری ساده نیز حبس از یک الی هفت سال و جزای نقدی معادل مال باخته شده، و ردّ اصل مال به صاحب آن می باشد.

در تشریح جرم کلاهبرداری در قانون مجازات جدید، به دادگاه اجازه فروش اموال متهم را در صورت امتناع وی از ردّ مال به صاحب آن داده است.

مواردی که ذکر شد شرایط و مصادیق کلاهبرداری و مجازات آن بود، هرچند در مقوله کلاهبرداری سخن بسیار است.