چریک ماندگار

نهم اکتبر، پنجاهمین سالروز کشته شدن «چه گوارا» از مبارزان دهه شصت قرن گذشته میلادی بود. به‌رغم غلو و مبالغه درباره شخصیت این چریک آمریکای جنوبی، در واقع او به راستی یک چهره کمیاب در بین سیاستمداران و نیروهای مبارز دو قرن اخیر جهان به شمار می‌رفت.

چه گوارا علاوه بر این‌که استعداد خاصی برای رسیدن به هدف داشت، وقتی در کنار «فیدل کاسترو» قرار گرفت، توانایی‌اش دو برابر شد و او را به عنوان چریک ماندگار، ثبت تاریخ جنگ‌های نامنظم جهان کرد. گوارا و کاسترو، یک روح در دو بدن بودند، آن‌ها در میدان مبارزه و میز مذاکره، شیوه متفاوتی داشتند اما هرگز دو مسیر را انتخاب نکردند. این دو نفر نه تنها انقلاب مورد نظر خود را در کوبا به پیروزی رساندند بلکه بسیاری از انقلاب‌ها در دهه شصت و هفتاد قرن گذشته میلادی، متأثر از مسیر مبارزاتی چه گوارا و فیدل کاسترو بود.

این دو نفر را بايد سمبل «انقلاب»، «انقلابي‌گري» و «مقاومت» در جهان دانست؛ مقاومتی که در انظار بين‌المللي و ملت‌های ستم‌کشیده جذاب بود. راه آن‌ها، الگویی بود كه به گسترش انقلاب‌ها و مبارزات آزادي‌بخش در منطقه آمريكاي لاتين و ديگر نقاط جهان منجر شد. راز محبوبیت کاسترو و گوارا نه در ایده کمونیستی بی‌طعم و بی‌مزه آنان و نه در نظام سیاسی نیم‌بند و فرسوده‌ای که ایجاد کردند، نهفته بود بلکه رمز ماندگاری شان در قلب‌های مردم آزاده، راه و رسمی‌بود که در برابر امپریالیسم جهانی در پیش گرفتند.

همان امپریالیسم خوش‌خط و خالی که بیرونش شیفتگان سینه‌چاک دارد و درون آن ملت‌ها به بند کشیده و مسموم شده‌اند. کاسترو و چه‌ گوارا از جنس مردم بودند و تا آخر با مردم ماندند. آنان با قدم‌های استوار پا به میدان گذاشتند و با پایداری روی حرف خود ایستادند. گوارا و کاسترو دو شخصیت تأثیرگذار تاریخی هستند که گاه احترام و گاه انزجار را تداعی می‌کنند. احترام توسط ملت‌های استثمارشده و انزجار توسط استعمارگران. ندای کاسترو و چه گوارا برای مبارزه طبقاتی و میل به ایجاد آگاهی از یک انسان دربند کشیده بود. روشی که این دو در پیش گرفتند، آنان را به یکی از ناب‌ترین الگوهای الهام‌بخش جنبش‌های آزادی‌بخش در آن زمان تبدیل کرد.

با وجود این همه توصیف، چه گوارا و فیدل کاسترو به تاریخ پیوسته و دیگر نمی‌توان آنان را الگوی خوبی برای جوان قرن 21 دانست. این دو نفر، نماد مقاومت در مقطعی از تاریخ جهان که به جنگ سرد معروف است، به شمار می‌رفتند. اکنون اوضاع جهان تغییر کرده و الگو قرار دادن شخصیت‌های تاریخی، باید متناسب با شرایط زمان باشد. روشی را که چه گوارا در زمان خود انتخاب کرده بود، متناسب به شیوه‌های مبارزاتی و چریکی همان زمان بود. او اگر اکنون زنده می‌بود، رفتار دیگری را در برابر زورگویانی مثل آمریکا اتخاذ می‌کرد تا مثل تروریست‌های عصر حاضر عمل نکند.

البته این دو نفر به خصوص چه گوارا هنوز هواخواهان بی‌شماری در سراسر دارد که به نظر می‌رسد این هواخواهی بیشتر تقلیدی است نه تحقیقی زیرا در فرهنگ امروز، دانستن مفهوم سمبل‌ها، الزاماً اهمیتی ندارد.

محمد مرادی