پیراهن تنبان افغانی؛ از نماد فرهنگی تا وسیله ای برای جذب آرای مردم!

«کلاه قره‌ قولی خزدارِ خاکستری رنگ، پیراهن تنبان بلند بدون یقه و چپن سبز و ارغوانی ابریشمی» مدل لباسی بود که حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان را به شیک‌پوش‌ترین رئیس جمهور دنیا مبدل ساخت.

به نقل از «وال استریت ژورنال» تام فورد، طراح معروف آمریکایی، در سال ۲۰۰۲ میلادی کرزی را «پادشاه شیک‌پوشان» لقب داده بود. حامد کرزی با پیراهن تنبان بلند بدون یقه، کلاه ساخته شده از پوست گوسفند قرقول که معمولا در بین قوم ازبک ساکن استان‌های شمالی افغانستان پوشیده می‌شود و چپن ابریشمی سبز و ارغوانی رنگ توانست توجه بسیاری از طراحان مد در دنیا را به لباس محلی اففانستانی‌ها که اینک به لباس ملی مردمان این سرزمین تبدیل شده، جلب کند.

خبرگزاری جمهور به نقل از وال استریت ژورنال طی مطلبی منتشر شده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۳ نوشت: «دکتر عبدالله زمانی به شوخی گفته‌است که وی کرزی را به خیاط مخصوص خودش معرفی کرده‌است.»

رئیس اجرایی دولت وحدت ملی در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری افغانستان گذشته افغانستان در سال ۲۰۱۴ میلادی در یک مراسم شام، یک پیراهن تنبان سیاه رنگ بسیار شیک به تن داشت: براساس گفته‌ها، یکی از طرفداران دکتر عبدالله این پیراهن تنبان زیبا را به وی اهدا کرده‌ بود. این هوادار دکتر عبدالله سه ماه را صرف دوخت آن پیراهن تنبان کرده بود.

پیراهن تنبان افغانی، راهی برای جذب آراء مردم

در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری گذشته افغانستان، حامد کرزی و دکتر عبدالله عبدالله به عنوان دو نامزد پیشتاز در انتخابات سعی می‌کردند در محافل و مجالس رسمی و غیررسمی، داخلی و خارجی با پوشیدن لباس‌های محلی اقوام مختلف افغانستان به نوعی آراء مردم را به دست آورند: این دو نامزد پیشتاز انتخابات آن روز  افغانستان با پوشیدن پیراهن و تنبال می‌خواستند به شهروندان افغانستان و مردم دنیا نشان دهند که «یکی افغانی‌تر از دیگری‌ست.» رقابت کرزی و عبدالله عبدالله در به دست آوردن آراء مردم از طریق پوشیدن لباس‌های محلی نشان می‌دهد که لباس ملی یک کشور تا چه حد می‌تواند در سوق دهی سلایق مردم آن کشور به سوی وحدت ملی بیشتر نقش داشته باشد. پیراهن تنبان نه تنها لباس محلی و ملی افغانستانی‌ها به شمار می‌رود که جزئی از صنایع دستی افغانستانی‌ها نیز به حساب می‌آید چراکه بیشتر کارهای انجام شده بر روی پیراهن و  تنبان از جمله پولک‌دوزی و خامک‌دوزی توسط دست صورت می‌گیرد.

در این راستا بیهوده نیست اگر بگوییم لباس و سیاست می‌توانند طوری به هم گره بخورند که یکی روی دیگری تأثیر بگذارد: گفته‌می‌شود چپن سبز و ارغوانی ابریشمی کرزی که رئیس جمهور پیشین افغانستان آن را روی پیراهن و تنبال بدون یقه خود می‌پوشید، هدیه‌ای از سوی سران ائتلاف شمال(ائتلاف ضد طالبان) به حامد کرزی پس از حادثه‌ی یازده سپتامبر بود و کلاه قره قولی کرزی را نیز بزرگان اقوام به وی هدیه داده بودند.

پیراهن تنبان، سمبل فرهنگ و هویت افغانی!

لباس‌های محل و ملی هر کشوری انعکاس‌دهنده فرهنگ و هویت فردی، گروهی، اجتماعی، اقتصادی، دوره‌های مختلف تاریخی که طی آن زندگی یک ملت شکل گرفته و تغییرات سیاسی آن کشور می‌باشد و پیراهن و تنبال افغانی هم از این قاعده مستثنی نیست. مردم افغانستان هم بسته به استان(ولایت) محل زندگی و آداب و رسوم رایج در آن، از انواع مختلف پیراهن و تنبال افغانی استفاده می‌کنند. پیراهن تنبان افغانی که در استان‌های مختلف این کشور و توسط اقوام مختلف پوشیده می‌شود با وجود برخی تفاوت‌های کوچک در مدل و نوع پارچه در اساس یکسان می‌باشند.

پیراهن تنبان افغانی مردانه

پیراهن تنبان مردان افغانی شامل یک پیراهن گشاد با آستین بلند است که از پارچه عمدتا پنبه‌ای تهیه می‌شود. تنبان مردان که به آن «ازار» نیز می‌گویند نوعی شلوار بلند و گشاد است که توسط یک بند(ازار بند) جمع و محکم می‌گردد. پیراهن مردان یقه ندارد و روی یک شانه‌ی آن دکمه‌ای نصب شده که فرد می‌تواند در صورت علاقه و به عنوان یک مدل، گوشه‌ی بخش چاکدار پارچه روی سینه را به آن دکمه کند.

طول پیراهن افغانی از یک منطقه تا منطقه دیگر فرق می‌کند و ممکن است از زانو تا ساق پا یا پایین‌تر برسد. روی پیراهن معمولا یک جلیقه(واسکت) مخملی سیاه یا سرخ پوشیده می‌شود؛ در قندهار و بین کوچی‌ها روی جلیقه معمولا پولک دوزی یا نوارهایی طلایی رنگ دوخته می‌شود. مردان افغانستانی علاوه بر پیراهن تنبان لنگی(دستار) نیز می‌پوشند. در زیر لنگی اغلب یک کلاه که مدل آن از ولایت تا ولایت دیگر فرق می‌کند پوشیده می‌شود. طول لنگی از سه تا شش متر متفاوت است.

پیراهن تنبان مردان افغانی اغلب در رنگ‌های ساده مثل مشکی، سبز، سفید، فولادی، جگری و سرمه‌ای تولید می‌شود و جلیقه‌های آنان در برخی استان‌ها آئینه دوزی می‌شود.

پیراهن تنبان مردان افغانستانی در استان نورستان مشهورترین مدل لباس سنتی در افغانستان می‌باشد: مردان در این استان تنبان‌های پشمی می پوشند که طول آن تا زانو می‌رسد، مردان در این استان همین‌طور نوعی جوراب پشمی می‌پوشند که روی آن با طرح‌های سنتی شبیه مناطق هزاره نشین تزئین شده‌است.

پیراهن تنبان زنانه افغانی

پیراهن تنبان زنان افغانستانی اگرچه از یک استان تا استان دیگر ممکن است تفاوت‌های جزئی داشته باشد اما به طور عموم شامل یک پیراهن بلند و تنبان فراخ چین‌دار می‌باشد. زنان افغانستانی چادر بلند به سر می‌کنند و اغلب دمپایی(چبلک) می‌پوشند. پیراهن‌ها معمولا کمرچین و تنبان‌ها به صورت گیبی تولید می‌گردند. دختران و زنان جوان معمولا روی دامن پیراهن‌ها از مهره‌ و تار زری دوزی استفاده می‌کنند.

پیراهن تنبان مدل «گند» برای زنان

پیراهن تنبان مدل گند برای زنان افغانستانی شامل یک پیراهن بلند و افتاده است که با چادرهای بزرگ پوشیده می‌شود، روی یقه و آستین این نوع از پیراهن تنبان معمولا از خامک‌دوزی استفاده می‌گردد. مدل گند اغلب در رنگ‌های شاد مثل زرد، آبی و سبز دوخته می‌شود.

پیراهن تنبان افغانی و تهاجم فرهنگی

پیراهن تنبان افغانی به عنوان یک لباس محلی و ملی از تهاجم فرهنگ‌های بیگانه در امان نبوده‌است؛ نسل جدید که بیشتر آنها از کشورهای ایران، پاکستان، کشورهای اروپایی و امریکایی به  افغانستان بازگشته‌اند تمایل چندانی به پوشیدن پیراهن تنبان افغانی از خود نشان نمی‌دهند و بیشتر کت و شلوار و مدل‌های غربی را می‌پسندند. اگرچه لباس‌های محلی اقوام مختلف افغانستان نشان دهنده‌ی فرهنگ، سبک زندگی و آداب و رسوم آنها می‌باشد اما میزان تلاش برای حفظ این لباس‌های محلی در اقوام مختلف متفاوت است. براساس شواهد موجود قوم بشتون بیش از اقوام دیگر شامل تاجیک، هزاره و ازبک برای حفظ لباس محلی و ملی خود همت گماشته‌اند.