ویژگی های «قصه های قرآنی»(بخش سوم)

و تفاوت آنها با داستان های بشری

قرآن کریم به عنوان آخرین و کامل ترین نسخه هدایت بشری توجه ویژه ای به بحث داستان و قصه داشته و از این ابزار در بالاترین درجه ممکن و اوج این فن بهره جسته است.

در بخش سوم این نوشتار به ویژگی های دیگری از قصه های قرآن کریم و تفاوت آنها با قصه های زمینی و بشری اشاره می کنیم. برای مطالعه بخش های دیگر این نوشتار به دو مقاله پیشین با همین نام مراجعه کنید.

داستان های قرآن صادقانه و حقیقی است

یکی از مهم ترین ویژگی های قصه های قرآن کریم، حقیقی بودن آنها و مطابقت شان با واقع است. داستان هایی که در قرآن کریم ذکر شده است کاملا واقعی و عین حقیقت هستند؛ این در حالی است که عنصر خیال پردازی در قصه های زمینی که انسان ها روایت گر آنها هستند نقش به سزایی ایفا می کند.

داستان ها و رمان ها مملو از خیال پردازی هایی است که نویسنده برای افزایش نفوذ کلام و جلب توجه مخاطبین از آن به وفور استفاده می کند؛

به عنوان مثال کتاب «کلیله و دمنه» و یا «شاهنامه فردوسی» سراسر داستان هایی غیر واقعی و ساختگی است که اگرچه حاوی پیام هایی برای مخاطبین هستند، اما غیر واقعی بودن آنها کاملا مسلم و حتمی است.

برآورد نویسندگان بر این است که هرچه از عنصر خیال در داستان های خود بیشتر استفاده کنند، ساختار داستان برای مخاطبین دلچسب تر خواهد شد و خوانندگان شیفته روایت گری آنها می شوند.

در مقابل قرآن کریم داستان هایی کاملا حقیقی و صادقانه و به دور از عنصر خیال پردازی بیان کرده است که روایت گر دورانی واقعی از تاریخ بشریت است و به دور از هر گونه عناصر مغایر حقیقت، معانی بلند تربیتی را از دل این داستان های حقیقی به زیبایی هرچه تمام تر برای بشریت عرضه کرده است.

بنابراین عنصر خیال به دلایل مختلف از جمله عدم احاطه علمی انسان ها به قصه های حقیقی و واقعیت ماجراها در داستان های بشری به وفور استفاده می شود

و حتی اگر نویسنده ای در خیال پردازی زبده باشد، این خصیصه از او نویسنده چیره دستی به جهان معرفی می کند و سبب شهرت و رغبت مخاطبین به داستان های او می شود،

اما داستان های قرآن کریم از خیال و عناصر غیر حقیقی منزه است و به هیچ وجه در قصه های قرآنی ذره ای خلاف واقع نقل نشده است.

همین صفت داستان های قرآنی و اطمینان به صادقانه بودن این داستان ها، قصه های قرآن کریم را بسیار گیرا و تاثیر گذار در روح و جان آدمی قرار داده و انسان ها برای همیشه می توانند با تکیه و تدبر به این وقایع حقیقی در لحظات مهم زندگی خود، تصمیم درست را انتخاب کرده و از سرگذشت پیشینیان برای یک زندگی سالم بهره ببرند.

خداوند در آیه ۱۳ سوره مبارکه کهف به این ویژگی از قصه های قرآنی اشاره می کند:

«نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْیَهٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًى»، «ما خبر [عبرت آموز] شان را به حق و درستی برای تو بیان می کنیم: آنان جوانمردانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند، و ما بر هدایتشان افزودیم.»

خداوند در این آیه تصریح می فرماید که این داستان (داستان اصحاب کهف) کاملا حقیقی بوده و داستانی همراه با خیال نیست.

بنابراین، همه داستان های پیامبران و اولیای الهی و سرگذشت اقوام و انسان های گذشته که در قرآن کریم بیان شده است، حقایقی است که اتفاق افتاده و واقعا روی داده است،

این داستان ها نمادین و سمبلیک نیستند که به بیانی شیوا و قابل فهم برای انسان ها بیان شده باشند، آن گونه که در قصه های عرفانی مولوی و عطار مشاهده می کنیم که این قصه ها واقعیت ندارند ، اما با روایتی غیر واقعی پیامی اخلاقی را به مخاطبین منتقل می سازند.

پس زبان قرآن کریم، زبان حقیقت است و از هر گونه خلاف واقع کاملا مبرا و منزه می باشد و این یکی از عمده ترین تفاوت های داستان های قرآن کریم با داستان های ساخته و پرداخته انسان ها است.

همچنین اکثر داستان های انسانی برای سرگرمی است؛ اگر نگاهی به قصه هایی که انسان ها روایت گر آنها بوده اند بیندازید تصدیق می کنید که حقیقتا بسیاری از آنها هیچ ویژگی جز سرگرم کردن مخاطبین ندارند؛

بسیاری از رمان های معروف که شهرت جهانی نیز پیدا کرده اند کاملا جنبه سرگرمی داشته و فقط مخاطبین ساعاتی با آنها سرگرم می شوند و در انتها هیچ پیامی که راهگشای زندگی او باشد به مخاطبین خود عرضه نمی کند.

اما خداوند متعال هیچ داستانی را در قرآن کریم برای سرگرمی مردم نیاورده است؛ بلکه این داستان ها چنان معانی بلندی را عرضه کرده است که برای همیشه تاریخ می تواند راهگشای انسان ها قرار بگیرد.

این داستان های حقیقی و صادقانه، سراسر حکمت، راه و رسم زندگی، عبرت و آموزش زندگی سعادت مندانه را ترسیم کرده و انسان ها تا دامنه قیامت می توانند در مواضع حساس زندگی خود از آنها استفاده نمایند.

نقل هیچ داستانی در قرآن کریم بدون هدف نبوده و خداوند از تک تک قصه هایی که در قرآن کریم نقل کرده است، اراده ای حکیمانه داشته و آن را برای هدایت انسان ها در تمام ادوار تاریخ تا روز قیامت موثر دانسته است.