پوشش و نمایش برتری‌طلبی

چپن، نوعی تن‌پوش، جامه و ردا است. چپن، تا حدودی شبیه قبا و تا اندازه‌ای هم شبیه عبا است. کوتاه بودن قامت و بلندای آستینش آن را از عبا متفاوت می‌کند. همین دو وِیژگی، به‌علاوه گشاد بودن، یک‌لا بودن، بدون برش بودن جلو و روی لباس پوشیدنش آن را از قبا، متمایز می‌کند. پس چپن نه عبا است و نه قبا، بلکه چپن، چپن است، جامه‌ای با شمایل مخصوص به‌خود.
این تن پوش، پوشش همگانی و معمولی نیست و از روی ضرورت و الزام اجتماعی پوشیده نمی‌شود و مخصوص طبقه و قشر خاص هم نیست، بلکه پوشش تشریفاتی است و به‌گونه‌ای پرستیژی سنتی محسوب می‌شود و طیف‌های گوناگون، با گرایش‌های مختلف و با موقعیت‌های متفاوت و البته مناسب اجتماعی آن را می‌پوشند. عموم مردم از آن استفاده نمی‌کنند و شاید هم نمی‌توانند استفاده کنند. به‌همین دلیل، می‌توان گفت که چپن، لباس ملی یا بخشی از پوشش ملی نیست. این را هم باید گفت که در این اواخر چپن اندازی گسترش یافته‌است و در مناسبت‌های، چپن را با کراوات ترکیب می‌کنند که ترکیبی است به‌غایت مضحک و چندش‌آور.
لباس ملی، لباس همگانی است. در استفاده از آن شاه و گدا جایگاه‌ی برابر دارد و جامه‌ای است متناسب اندام همه مردم، در پهنه یک جغرافیا. لباس ملی را قشر‌ها و طیف‌های مختلف اجتماعی با طیب نفس و رضایت قلبی، می‌پوشند و احساس راحتی می‌کنند و در عین حال خود را کاملا همسان با دیگرا می بینند و متمایز از دیگران احساس نمی‌کنند. بنابراین، لباس ملی یک‌رنگی، یگانگی و همسانی را به‌لحاظ پوشش در بین مردم جامعه متبلور می‌کند. به‌همین دلیل شاید بتوان گفت که پیراهن و تنبان افغانی، نوعی لباس ملی محسوب می‌شود چرا که پوشش همگانی تمام مردم افغانستان است.
چپن اما، این خصوصیت را ندارد؛ با این‌که ریشه تاریخی دارد و از دیر زمانی در میان برخی، کاربرد داشته است، لیکن این ریشه‌ تاریخی، از نظام کهن بی‌عدالتی، طبقاتی و فئودالیسم حکایت دارد.
چپن، امروزه‌ در جامعه ما، گاهی، بازگو کننده موقعیت ممتاز معنوی، گاه حکایت‌گر موقعیت برتر سیاسی و گاه بازتاب دهنده جایگاه مناسب اجتماعی است و در مواردی، گویا تمام موقعیت‌ها را یک‌جا در خود جمع کرده و منعکس می‌نماید.
بنابراین، کسی که در شرایط فعلی، چپن می‌پوشد، به‌نحوی ممتاز بودن جایگاه خود را در عرصه اجتماع، به‌رخ می‌کشد، حال چه این ممتاز بودن جایگاه، ریشه در واقعیت داشته باشد یا صرفا از باب فریب و ظاهرسازی صورت گیرد.
بنابراین، اگر نتوان گفت چپن لباس، فریب، نیرینگ، چاپیدن و خاک به‌چشم‌زدن مردم است؛ بدون تردید، می‌توان گفت، چپن، لباس تبعیض، تفاخر، خودبزرگ‌بینی، برتری‌طلبی، نابرابری و خان‌سالاری است. این پوشش در خرد مدرن، نماد واپس‌گرایی و در تفکر عدالت‌خواه‌، حکایت‌گر نظام طبقاتی است.

داکتر سید جواد سجادی