خوردن چای مفید است یا مضر؟

چای نام یک گیاه و نوشیدنی ساخته شده از این گیاه است. چای واژه‌ای است چینی که در چین و شمال هندوستان به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی شده‌ است. نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از یک واژه یگانه در چین قدیم هستند.  مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند.

چای یکی از محبوب ترین نوشیدنی ها در جهان محسوب می شود، اما نظرات متفاوتی درباره انواع، خواص و یا چگونگی دم کردن آن مطرح می شود.

مطالعات علمی درباره فواید اصلی مصرف چای صورت گرفته و نتایجی در خصوص فواید سلامت بخش آن گزارش شده است.

گمان می رود که نوشیدن چای باعث  بهبود حالت روانی و تقویت وضعیت شناختی انسان می شود و خطر ابتلا به بیماری قلبی و دیابت را کاهش می دهد.

چای منبع ریز مغذی هایی از جمله فلوراید، منیزیم و روی است. با این وجود فواید سلامتی چای عمدتا به سه ترکیب اصلی زیست فعال کاتچین، کافئین و ال- تیانین (L-theanine) آن ارتباط داده می شود؛ ترکیبات زیست فعال در واقع مواد مغذی غیرضروری هستند که می توانند سلامتی انسان را تحت تاثیر قرار دهند.

مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده اند که این سه ترکیب می توانند فواید سلامتی متعددی داشته باشند. اما این نتایج در مطالعات انسانی بسیار کمتر مشخص هستند.

کاتچین ها یک نوع پلی فنل و گروهی از مواد شیمیایی با خواص آنتی اکسیدانی هستند. آنتی اکسیدان ها نیز مولکول هایی هستند که از آسیب سلولی جلوگیری می کنند.

کافئین باعث می شود که فرد احساس هوشیاری کند و اعتقاد بر این است که اسید آمینه ال- تیانین، مسئول خواص آرامش بخشی چای است. این ترکیبات همچنین به مزه و طعم چای در دهان کمک می کنند.

سالم ترین نوع چای کدام است؟

چای های سیاه، اولانگ، سفید و سبز همگی از گیاه ‘کاملیا سیننسیس’ ( Camellia sinensis ) به دست می آیند و تفاوت آنها در زمان برداشت و پروسه، به ویژه سطح اکسیداسیون – واکنشی که در جریان آن برگ های فراوری شده در معرض سطوح بالای اکسیژن قرار می گیرند– آنهاست.

چای سیاه کاملا اکسیده ، چای اولانگ تا حدی اکسیده و چای سبز و سفید غیر اکسیده هستند. چای سفید از برداشت اولیه برگ این گیاه و چای سبز از برداشت دیرتر آن بدست می آیند.

چای سبز به خاطر برخورداری از آنتی اکسیدان بیشتر و میزان کافیین کمتر معمولا سالم ترین گزینه در نظر گرفته می شود. بنابراین فواید سلامتی چای سبز، محور تمرکز بیشتر مطالعات قرار گرفته است. با این حال، تمام انواع چای منبع خوبی از ال – تیانین ، کافیین و کاتچین هستند.

از سوی دیگر، مصرف چای می تواند مضر نیز باشد و به دریافت بیش از حد کافیین منجر شود، به طوری که اگر به همراه غذا و یا بلافاصله بعد از صرف غذا مصرف شود، ‘تانن ها’ ( Tannins) که گروه دیگری از پلی فنول های موجود در چای هستند با اتصال به آهن، مانع جذب آهن توسط بدن می شوند.

دم کردن چای

بیشترین فواید سلامتی از مصرف یک فنجای چای، بیشتر به نحوه دم کردن آن باز می گردد تا نوع چای انتخابی فرد. مدت زمان دم کردن چای مهم است. اگر چای کیسه ای را حدود ۱۵ تا ۳۰ ثانیه درون یک فنجای آب جوش قرار دهید، تنها از کسری از ترکیبات زیست فعال موجود در چای بهره خواهید برد.

با دم کردن چای با آب جوش برای دو تا سه دقیقه طبق دستورالعمل، حدود ۶۰ درصد از کاتچین ها، ۷۵ درصد از کافیین و ۸۰ درصد ال- تیانین استخراج می شود.

به طور کلی هر چه مدت زمان دم کردن چای بیشتر باشد، از ترکیبات زیست فعال بیشتری بهره خواهید برد. تحقیق نشان داده است که دم کردن چای برای ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در دمای ۸۰ درجه سانتی گراد (۱۷۶ درچه فارنهایت) باعث استخراج بیشترین سطح مواد زیست فعال می شود.

جالب توجه این است که PH آب نیز روی استخراج این مواد از برگ چای تاثیر می گذارد. PH پایین (اسیدی) در قیاس با PH بالای (بازی) آب، باعث استخراج مواد زیست فعال بیشتری می شود.
اگر PH آب حدود ۷ ( خنثی) باشد، بهتر است برای دریافت مواد زیست فعال بیشتر، به چای، لیمو اضافه شود.

آیا شیر فواید سلامتی چای را تغییر می دهد؟

نظر علمی قطعی در این زمینه گزارش نشده است و در حالی که برخی مطالعات از تغییر فعالیت آنتی اکسیدانی و فواید سلامتی چای به واسطه افزودن شیر به آن حکایت دارند، اما سایر مطالعات نتیجه متفاوتی را نشان می دهند.