ملکوت اعلی و ملکوت اسفل

براساس اعتقاد فلاسفه، علمای اسلامی و حکما عالم هستی به چهار طبقه و مرتبه تقسیم می شود که عالم ملکوت یکی از آنها می باشد؛ در عالم ملکوت حرکت، زمان و تغییر معنایی ندارد. عالم ملکوت را «عالم غیب، عالم نفس و عالم مجردات» نیز می خوانند. این عالم که مرتبه ای برتر از عالم طبیعت است عالم مثال و عالم برزخ هم نامیده می شود. عالم ملکوت خود به دو گروه «ملکوت اعلی و ملکوت اسفل» تقسیم می شود. ملکوت اعلی مخصوص مجرداتی مانند ملائکه است و ملکوت اسفل به عالم صور مقداری تعلق دارد.

عوالم چهارگانه

همان طور که گفته شد هستی و عالم به چهار طبقه تقسیم می شود. این چهار طبقه عبارتند از «عالم لاهوت، عالم جبروت، عالم ملکوت و عالم ناسوت».

از سوی دیگر می دانید که صفات خداوند به دو گروه «صفات ذات و صفات فعل» تقسیم می شود: صفاتی که به ذات خدا اشاره می کنند همان صفاتی هستند که به ذات خدا تعلق دارند و چهار صفت اصلی «واحد، قادر، عالم و سرمدیت» را در بر می گیرند. در مقابل صفاتی که به عمل خداوند اشاره دارند از قدرت و علم او نشأت گرفته به چهار صفت اصلی «خالق، مالک، ربوبیت و حاکمیت» تقسیم می شوند. عالم لاهوت از کلمه الله به معنای عالم غیب و عالم الهی مشتق شده است. این عالم یک عالم خداوندی ست که بر دیگر عوالم هستی مستولی است.

عالم جبروت

عالم جبروت که عالم عقل نیز خوانده می شود به فرشتگان تعلق دارد. فرشتگان که تعدادشان خیلی زیاد است دستورات و فرامین الهی را اجرا می کنند. فرشتگان پیش از هر موجود دیگری به جز ائمه اطهار(علیهم السلام) آفریده شده اند. فرشتگان به اقسام مختلف تقسیم می شوند و هر قسم یک وظیفه ای برعهده دارد. فرشتگان چون از لحاظ درجه به خدا نزدیک ترند «مقرب» نامیده می شوند. چهار فرشته مقرب در اسلام شامل «جبرئیل، میکائیل، عزرائیل و اسرافیل» می باشند. عالم جبروت به این موجودات تعلق دارد.

عالم ملکوت

عالم ملکوت پیش از عالم ناسوت توسط خداوند به وجود آمد. فلاسفه نام این عالم را عالم مثال یا صورت تعبیر کرده اند.

عالم ناسوت

عالم ناسوت شاید مفهوم نزدیک تری به سطح و درک ما انسان ها باشد. این عالم مملو از ماده، تغییر و حرکت زمان و مکان است.عالم ناسوت عالم محسوسات و طبیعت است که به آن عالم دنیا نیز می گویند. آنچه در ملکوت ترسیم شده در عالم ناسوت به صورت آفرینش تجسم می یابند. به اعتقاد فلاسفه اسلامی عالم ناسوت خود به چهار گروه «عالم ذر، دنیا، برزخ و رستا خیز» تقسیم می شود. در قرآن بیش از ده بار از آفرینش جهان سخن به میان آمده است.

مرگ نقطه اتصال به ملکوت اعلا

همان طور که دانستید عالم ملکوت یا ملکوت اعلا عالمی بدون جسم، شکل و صورت است که خود یکی از عوالم چهارگانه به حساب آمده در مرتبه ای بالاتر از عالم ناسوت و پایین تر از عوالم جبروت و لاهوت قرار دارد. حکمای مسلمان مرگ را نقطه اتصال انسان به عالم ملکوت دانسته اند، انسان پس از مرگ به این عالم وارد می شود.

ملکوت اعلا مخصوص معصومین(ع)

ملکوت اعلا را عالم فرشتگان نیز خوانده اند. انسان با مجاهدت، ریاضت و تزکیه نفس می تواند این عالم را ببیند. برخی اما بر این باورند که جز پیامبران و معصومین کس دیگری قادر به دیدن آن نیست و حتی درک این عالم از شرایط معصوم بودن ذکر شده است. واژه ملکوت چهار بار در قرآن ذکر شده و حضرت ابراهیم(ع) به عنوان یکی از افراد اهل یقین از جمله کسانی ست که عالم ملکوت را مشاهده کرده است.

نام های دیگر عالم ملکوت

همان طور که دیدید عالم ملکوت با نام های فلسفی و عرفانی دیگری چون عالم معنا، عالم نفوس، عالم امر و چندین نام دیگر نیز می خوانند. دانشمندان اسلامی خود عالم ملکوت را به دو دسته ملکوت اعلی و ملکوت سفلی یا اسفل تقسیم کرده اند. واژه ملکوت که چهار بار در قرآن آمده است به معنای مُلک می باشد که مفاهیمی چون سلطنت و حکومت و اداره امور را می رساند.

عالم ملکوت شاخه ای عالم عقل

عالم عقل را به دو گروه ملکوت و جبروت تقسمی می کنند: مرحله جبروت مرحله فوقانی عالم عقل است. موجوداتی که به هیچ بدنی تعلق ندارند مانند«ملائکه، عقل اول، جبرئیل و مانند آنها به سر می برند. مرحله ملکوت که مرحله زیرین عالم عقل است نفوس ناطقه یا روحانیون وجود دارند. نفوس ناطقه موجودات مجردی هسند که به بدن خاص تعلق دارند.

ملکوت اعلی مخصوص نفوس فلکی

ملکوت اعلی که خود گروهی از عالم ملکوت است به نفوس فلکی تعلق دارد. نفس فلکی همان نفس ناطقه ای است که به بدن فلکی و آسمانی تعلق یافته است چون به اعتقاد حکما و عرفا هر مجود فلکی اعم از خود فلک و سیارات و ستارگان موجود در آن، نفس مجرد و ناطقه دارند.

ملکوت اسفل

در ملکوت اسفل، که خود به عالم ملکوت تعلق دارد، نفوس ناطقه غیرفلکی یعنی همه انفاس ناطقه و مجردی که در مرتبه ای پایین تر از فلک قمر قرار دارند، جای گرفته اند که شامل انسان ها و جنیان و پریان می باشد.

به هر صورت اینک که انواع چهارگانه عوالم را شناختید، بدون شک با دید بهتری به زندگی دنیایی و آخرتی خود نگاه می کنید و تمام تلاش خود را انجام می دهید که از این عالم دنیایی مالامال از مشکلات و درد و رنج به عالمی بهتر بروید. عالم ملکوت که خود یکی از عوالم چهارگانه می باشد خود به دو گروه عالم ملکوت و عالم اسفل یا سفلی تقسیم می شود. انسان به عنوان یک موجود ناطق در عالم سفلی زندگی می کند. در عالم سفلی آنچه که در عالم بالا تعیین شده تجسم می یابد. در قرآن کریم و در آیات مختلف بارها و بارها از خلقت سخن به میان آمده و تاکیید شده که خداوند این دنیا را در شش روز به وجود آورد. عالم ملکوت و به ویژه ملکوت اعلی جایگاه نفوس ناطقه ای ست که در قالب یک بدن خاص بروز یافته است.