معاون رییس جمهور یا ویترین نمایشی

معاونیت ریاست‌جمهوری در واقع استفاده‌ی نمایشی و ویترینی از مشارکت قومی در قدرت است. به این معنا که نشان داده شود از این جنس چیز نیز داریم. فقط در حکومت افغانستان نه، اصولا در هر نظام معاون رییس‌جمهور جنبه‌ی مشایعتی و مرکوبی برای رییس‌جمهور دارد. معاون اول و دوم به معنای شخص دوم و شخص سوم نه در حکومت است و نه در دولت است.

بنابراین بحث باید مشارکت در دولت باشد. دولت چیست؟ قوه‌ی اجراییه، قوه‌ی قضاییه و قوه‌ی مقننه. قوه‌ی اجراییه یا حکومت چیست؟ ریاست جمهوری، شورای امنیت، ریاست امنیت ملی، وزارت دفاع، وزارت داخله، وزارت مالیه و چند وزارت وغیره. قوه‌ی قضاییه چیست؟ لوی سارنوالی و سترمحکمه. قوه‌ی مقننه چیست؟ ریاست مجلس نمایندگان و ریاست مجلس سنا.

در حکومت (قوه‌ی اجراییه) شخص اول رییس جمهور است، شخص دوم مشاور امنیت ملی، شخص سوم لوی سارنوال، شخص چهارم وزیر دفاع، شخص پنجم رییس امنیت ملی، شخص ششم وزارت داخله، شخص هفتم وزیر مالیه (فعلا وزیر مالیه مستثنا از قانون است) و شخص هشتم وزیر خارجه. در قوه قضاییه شخص اول رییس سترمحکمه و شخص‌های دوم سایر اعضای قضات ثابت. در پارلمان دو شخص اول وجود دارد رییس مجلس نمایندگان و رییس سنا.

مشارکت در دولت، مشارکت در این موقف‌ها است. پایین‌تر از این موقف‌ها مامور و مزدور دولت است. مامور، کسی‌که شهروند یک کشور نباشد نیز می‌تواند برای اجرای کار در دولت استخدام شود.

قلم و کتابچه بگیرید مشارکت ملی را در این دولت حساب کنید: کدام هزاره، اوزبیک و… رییس لوی سارنوالی، رییس سترمحکمه، مشاور امنیت ملی، رییس امنیت ملی، وزیر دفاع، داخله، مالیه و… بوده‌است؟

معاون دوم بودن دانش یا معاون اول بودن صالح به معنای مشارکت در دولت نیست. معاونیت به معنای این است‌که به دانش یا صالح یا فلان بن فلان در نزدیک ریاست‌جمهوری یک دفتر داده شود. یگان‌بار مرتضوی زنگ بزند که فلانی بیا به ارگ، رییس‌جمهور می‌خواهد دست‌ات را بالا کند. طرف اگر به مرتضوی اعتراض کند که چرا به موقع اطلاع ندادی، فضلی صاحب می‌گوید در کار با رییس‌جمهور باید عادت کنی؛ رییس‌جمهور اهل تصمیم است نه اهل مشوره و تقسیم. بهترین معاون، که صلاحیت خود را طبق قانون می‌داند و قانونی عمل می‌کند (یعنی هیچ کار نمی‌کند) استاد دانش است.

یعقوب یسنا