مبارزه جهانی با ترور: نقش پاکستان و معماری امنیتی برای صلح پایدار

جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده امریکا گفته بود:«اگر افغانستان مرکز ترور باشد، پاکستان مرکز جنگه علیه آن است.» بعد از حادثه یازده سپتامبر ۲۰۰۱، دولت بوش با طرح سیاست خارجی«با امریکا یا علیه امریکا» از جامعه جهانی به شمول پاکستان خواست در مبارزه با تروریزم جهانی همکاری کند. بنابراین پاکستان گزینه دیگری جز پیوستن به امریکا برای ریشه کن کردن تروریزم نداشت. سیاست «با ما یا علیه ما» که بر همکاری در مبارزه با یک دشمن مشترک تاکید دارد می تواند تفسیری از دیدگاه «رئالیستیک کلاسیک» مبنی بر «دشمن دشمن من، دوست من است» به شمار آید.

پاکستان برای برآورده کردن آرزویش در صلح و ثبات در سطح منطقه و جهان، نقشی حساس در رفع تهدید تروریزم ایفا نمود. نقش محوری پاکستان در مشارکت در جنگ امریکا علیه تروریزم، همکاری و فداکاری آن اما هیچگاه مورد تقدیر قرار نگرفت و درخواست «کار بیشتر» از سوی اسلام آباد توسط مقامات امریکایی همواره مطرح شد. ای در حالی ست که تروریزم برای حمله به پرسنل نظامی، غیرنظامیان و عموم مردم از تاکتیک های مختلفی استفاده می کند. «حملات انتحاری، بمب های دستی، آتش زدن، راکت، بمب، شلیک و بمب های دست ساز از جمله بمب هار کنار جاده ای» از جمله تاکتیک های رایج تروریستان می باشد. بنابراین بسیار سخت که در پاسخ به تاکتیک های جنگی تروریزم، تنها از عملیات های نظامی کار گرفت. با درنظر داشت پیچیدگی ها عملیات های ضد تروریزم و ناکامی امریکا در مبارزه با تروریزم در افغانستان، تنها راه باقی مانده برای واشنگتن مذاکره و راه حل های سیاسی می باشد. در این راستا، پاکستان در ترسیم نقشه راه برای مذاکرات امریکا-طالبان و حمایت از پروسه صلح  جاری، نقش مهمی ایفا کرده است. نقش و تلاش های پاکستان برای تسهیل مذاکرات صلح امریکا و طالبان که سرانجام به امضای توافق نامه بین دو طرف منجر شد، از سوی جامعه جهانی و خود امریکا مورد ستایش قرار گرفت. اما هر زمان که جنگ امریکا علیه تروریزم مطرح می شود، اقدامات پاکستان در مبارزه علیه تروریزم و حمایت بی پایان این کشور با نیروهای ائتلاف در افغانستان نادیده گرفته می شود. همکاری های نظامی و لوجیستیکی پاکستان با امریکا از جمله اجازه استفاده از «پایگاه ها و بنادرش به امریکا، اعزام نیرو به مرزهای مشترک با افغانستان برای جلوگیری از نفوذ تروریزم و همکاری های اطلاعاتی برای دستگیری رهبران گروه های تندرو» به مراتب بیشتر از تعهد اسلام آباد به « عملیات آزادی بلند مدت» که از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ توسط امریکا و برخی متحدانش در افغانستان اجرا شد، بوده است.

عملیات آزادی بلند مدت و افزایش بی ثباتی در پاکستان

 با پیوستن پاکستان به «عملیات آزادی بلند مدت» یا به عبارت دیگر مشارکت با امریکا در جنگ افغانستان، این کشور به دلایل مختلف از جمله کمک های مالی خارجی برای تشدید دشمنی مذهبی، تندروی دینی و ظهور اسلام در سیاست، هدف گروه های تروریستی تندرو قرار گرفت. از همه مهمتر، ناامنی از افغانستان به پاکستان رسوخ کرد. حملات تروریستی و سرازیر شدن خیل عظیم مهاجرین افغانی به پاکستان سبب افزایش بی ثباتی و ناامنی در این کشور شد. پاکستان بابت همکاری اش با نیروهای ائتلاف در جنگ افغانستان هزینه سنگینی پرداخت: رشد پایین در سکتور اقتصادی شامل نابودی زندگی های انسانی و برخی تاثیرات روانشناسی دو نمونه از ضررهای پاکستان است. از زمان پیوستن به نیروهای ائتلاف در جنگ افغانستان، پاکستان به جبهه جنگ تبدیل شد و شاهد سطح بلندی از خشونت بوده است.براساس گزارش ها، پاکستان از حمله یازده سپتامبر سال ۲۰۰۱ به بعد، شاهد از دست رفتن ۶۴ هزار زندگی، تخریب زیربناها و خسارت مالی ۱۵۰ میلیارد دالری بوده است. پاکستان برای رفع تهدیدات ناشی تروریزم و تندروی عملیات های نظامی زیادی انجام داد. براساس اطلاعات جهانی تروریزم، حملات تروریستی به طور ناگهانی از ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ میلادی افزایش یافت. پاکستان در چارچوب همکاری با نیروهای ائتلاف و امریکا در جنگ افغانستان عملیات های ضد تروریزم نظامی زیادی انجام داد و در پیروزی در آنها نقش محوری ایفا نمود. کاهش عمده در فعالیت های تروریستی در پاکستان از سال ۲۰۱۴ به بعد، دستاورهای نظامی پاکستان در امر مبارزه با تروریزم و شبه نظامیان را تایید می کند. (شکل ۰۱ را ببینید)

منبع: اطلاعات جهانی تروریزم و انستیتوت مطالعات صلح پاکستان

موقعیت امنیتی پاکستان در سال ۲۰۲۰ و توزیع جغرافیایی فعالیت های تروریستی

روندها در حملات تروریستی نشان می دهد تعداد و کشتار فعالیت های تروریستی در پاکستان در حال کاهش است و این کشور به سوی صلح و ثبات حرکت می کند. در سال ۲۰۲۰ میلادی در مجموع ۱۴۶ حادثه تروریستی در کل پاکستان گزارش شده که در آنها ۲۲۰ نفر کشته و ۵۴۷ تَن دیگر زخمی شده اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی تعداد کل حوادث تروریستی ۲۳۰ حادثه بود که ۳۱۸ کشته و ۷۲۰ زخمی در مجموع به جای گذاشت. آمار سال ۲۰۲۰ نشان می دهد تعداد حملات انتحاری در مقایسه با سال گذشته نزدیک به ۳۸ درصد کاهش داشته است. توزیع جغرافیایی حملات تروریستی نیز یک تفاوت فاحش در ولایات را نشان می دهد. همانند سال ۲۰۱۹، ولایات خیبر پختونخواه و بلوچستان از بیشترین حوادث تروریستی رنج برده اند. در مقایسه با سال ۲۰۱۹ میلادی، تمام ولایات شاهد کاهش حملات تروریستی بوده اند. گلگت بلتستان، اسلام آباد و جامو و کشمیر آزاد، بدون حتی یک حادثه تروریستی امن ترین مناطق در سال ۲۰۲۰ بوده اند. آمار ذکر شده در گزارش امنیتی پاکستان در سال ۲۰۲۰ که توسط انستیتوت مطالعات صلح پاکستان منتشر می شود، نشان می دهد این کشور پیشرفت تدریجی برای نابودی تروریزم را تجربه می کند.  

شکل ۰۲: توزیع حغرافیایی حوادث تروریستی در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰

منبع: پورتال تروریزم جنوب آسیا، روزنامه های محلی و انستیتوت مطالعات صلح پاکستان

به عنوان نتیجه می توانیم بگوییم عملیات های ضد تروریزم پاکستان در مبارزه با خشونت و استقرار صلح در کشور نقش مهمی داشته است. مبارزه پاکستان با تروریزم به دلایل متعدد از جمله حمایت های مالی خارجی از گروه های تروریستی و منابع اختصاص یافته به سازمان های تروریستی، هنوز با چالش هایی روبروست. استراتژی های پاکستان در مبارزه با تروریزم باید برای جلوگیری از حملات تروریستی و حفاظت از مردم در برابر آنها و کاهش نتایج منفی ناشی از حملات تروریستی، باید همکاری های چندجانبه با کشورهای مختلف را افزایش دهد. پاکستان در یک مرحله پربار از مبارزه با تروریزم و مدیریت موثر پیامدهای آن قرار گرفته است. امریکا باید همکاری های غیرمشروط پاکستان و فداکاری های این کشور در مبارزه با تروریزم را ارزش نهد و به پاکستان در این جنگ خسته کننده و پرهزینه به نمایندگی از جامعه جهانی کمک کند.

منبع