ماجرای اتفاقات مرزی چیست؟ و مقصر کیست؟

  • انتشار: ۲۱ ثور ۱۳۹۹
  • سرویس: دیدگاهسیاست
  • شناسه مطلب: 85512

ایران و افغانستان از دهانه ی ذوالفقار تا ملک سیاه کوه با درازای ۹۴۵ کیلومتر با یکدیگر مرز مشترک دارند. دو کشوری که از لحاظ زبان و فرهنگ، دین، قومیت و رسوم وجه مشترک بسیار دارند و از صدها سال پیش ارتباط خود را آغاز کردند به گونه ای که اختلافات کوچک و بزرگ هم نتوانست آن ها را از یکدیگر دور کند.
از این منظر می توان گفت که پیوند میان افغانستان و ایران علی رغم اختلاف نظرهای سیاسی و اتفاقات مرزی، گسستنی نیست.

اما از زاویه ی دیگر و با توجه به واکنش تند حنیف اتمر سرپرست وزارت امورخارجه ی افغانستان در صفحه ی فیسبوک خود که کار مرزبانان ایران را جنایت نابخشودنی خوانده، می طلبد که این موضوع به دور از خوشبینی، فرافکنی و مداخلات کشورهای دیگر، توسط هیات مشترک تحقیق مورد بررسی قرار گیرد. واقعیت این است که این مساله فضای سیاسی و فرهنگی میان دو کشور افغانستان و ایران را در حال حاضر تحت الشعاع قرار داده است و با چشم پوشی و تکذیب نمی توان راه حلی برای این رویداد تلخ یافت.
زیرا انتشار فیلمی جدید در رسانه های افغانستان که از بازماندگان این حادثه است نشان می دهد که موضوع به صورت کلی قابل انکار و رد شدنی نیست و چنین رویدادی تلخ به وقوع پیوسته است؛ اما پرسش اساسی این است که اصل ماجرا چیست؟ و مقصر کیست؟

در این باره تاکنون دو روایت از دو طرف قضیه مطرح شده است:
روایت نخست این است که نیروهای مرزبانی ایران، شهروندان افغانستان را که به صورت غیر مجاز در حال عبور از مرزهای ایران بودند ابتدا به شدت مورد ضرب و شتم قرار داده و سپس به عمد آن ها را به آب انداخته اند. این روایت بیشتر در رسانه های افغانستان مورد پردازش قرار گرفته و وزارت خارجه امریکا و اتحادیه اروپا نیز در همسویی با افغانستان، خواستار انجام تحقیقات کامل در این باره شده اند.

از سوی دیگر روایتی دوم که از سوی برخی مقامات ایرانی مطرح می شود به این شرح است که اتباع افغانستانی که به صورت غیر مجاز در حال عبور از مرز مشترک دو کشور بوده اند، به هنگام مواجهه با نیروهای مرزبانی ایران و به قصد فرار خود را به آب انداخته اند که متاسفانه برخی از آن ها جان خود را نیز از دست داده اند. وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران تا کنون بر درستی این روایت تاکید دارد.

در حالی که تا کنون هیچ یک از این دو روایت به صورت رسمی و با رویکرد علمی و کارشناسی تایید و تکذیب نشده است، اما ذکر چند نکته ضروری می نماید:
الف) وظیفه ی جدی و مهم دولت و نیروهای امنیتی و مرزی افغانستان است تا جلو عبور غیر قانونی شهروندان خود را که به سمت کشورهای مختلف از جمله ایران و پاکستان می روند، بگیرند و هر اتفاقی که برای شهروندان افغانستان در مسیر عبور غیرقانونی حادث می شود بخش عمده ی آن برعهده ی قوای سرحدی دولت افغانستان است زیرا کشورهای مختلف از جمله همسایگان افغانستان نمی توانند نسبت به مرزبانی و مرزداری خود بی تفاوت باشند.
یکی از راه حل های مهم به منظور جلوگیری از این گونه رویدادهای تلخ در آینده، سرکوب مافیای قاچاق، ترغیب مردم به راه های قانونی و ایجاد سهولت در اخذ ویزه از سوی کشورهای همسایه می باشد. وزارت خارجه ی افغانستان می تواند از طریق گفت وگوی دو جانبه با کشورهای همسایه در این راستا ممد و مفید واقع شود.

ب) نکته ی بعدی متوجه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است. اگر شهروندان افغانستان به صورت غیرقانونی در حال عبور از مرز بوده اند، برای برخورد با آن ها ضوابط و قوانین خاصی وجود دارد که به طور قطع، مجازات با این شیوه و سازوکار، در قوانین ایران پیش بینی نشده است. بنابراین ضابطان نظامی وابسته به ناجا به هیچ عنوان حق برخورد شخصی و سلیقه ای با شهروندان افغانستان را نداشته و ندارند. بدون شک این نوع برخورد سلیقه ای در مغایرت با ارزش های نظام جمهوری اسلامی و سیاست های کلان این کشور است که هنوز پذیرای ۳ میلیون مهاجر افغانستانی است. متاسفانه این هم یک واقعیت است که تخطی از قانون جمهوری اسلامی و برخورد شخصی و عقده مندانه با شهروندان افغانستان از سوی برخی افراد در برخی نهادهای ایرانی مانند اداره اتباع و بخش انتظامی به یک رویه و سنت تبدیل شده که هرازگاهی در ایران اتفاق می افتد و روابط عمیق فرهنگی، تاریخی و تمدنی دو کشور هم زبان و هم فرهنگ را تحت تاثیر قرار می دهد.

به این ترتیب چنانچه فرضیه ی برخورد فیزیکی با شهروندان افغانستان و نیز موضوع توهین و تحقیر و در نهایت به آب انداختن آن ها از سوی هیات مشترک تحقیق تایید شود، بدون شک باید بدون هیچ درنگ و مسامحه ای تمام نیروهای دخیل در این حادثه، شناسایی و با شدیدترین نوع برخورد عدلی وقضایی با آن ها رفتار شود. درغیر این صورت لطمه ای جدی و جبران ناپذیر بر پیکره ی روابط افغانستان و ایران وارد خواهد شد و دشمنان همگرایی دو کشور از وضعیت پیش آمده، سوء استفاده همه جانبه خواهد کرد.

ج) حال که هیات تحقیق مشترک از سوی دو کشور تعیین شده است، مسئولان افغانستانی و ایرانی موظف اند که با صداقت و شفافیت تمام نتیجه ی تحقیقات خود را در اختیار مردم و رسانه های داخلی و بین المللی قرار داده و به این ترتیب، جلوی مداخله کشور سوم و فضاسازی های رسانه ای مسموم را بگیرند.

در پایان باید یادآوری کرد که تولید فضای بی اعتمادی ودشمنی حتی در سطح رسانه ای به نفع دو کشور بزرگ افغانستان و ایران با مشترکات فراوان فرهنگی، تاریخی و تمدنی نیست. بی گمان دو ملت دوست و برادر افغانستان و ایران منتظر اعلام نتیجه ی نهایی تحقیقات در این رابطه هستند تا بار دیگر با عقلانیت و همدلی راه را برفتنه انگیزی ها، بدخواهی ها و کینه ورزی ها ببندند و اجازه ندهند که روابط دو کشور به سوی تنش و تشنج سوق یابد. سیاست تنش زدایی و اعتماد سازی و نیز تداوم روابط دوستانه براساس احترام متقابل به نفع هردو کشور است؛ تا کنون روابط دو کشور بر اصول حسن نیت وحسن همجواری استوار بوده و علی رغم برخی اختلافات، افغانستان و ایران هیچ گاه به سمت سیاست تقابل به جای تعامل گام برنداشته اند. به این ترتیب زین پس نیز باید هوشیار بود که مبادا طرف های سوم و نیز فضاسازی برخی رسانه های بیگانه، دو کشور را در آستانه تقابل قرار دهند و از این طریق به اهداف سیاسی و ژیوپلتیک خود دست یابند.

دکتر عبدالطیف نظری

نظرات(۰ دیدگاه)

نظر شما چیست؟