در حال حاضر داعش دیگر به مانند گذشته دارای پایگاه های عملیاتی قابل توجهی نیست، که بتواند از آن جا اقدامات تروریستی پیچیده خود را مدیریت و اجرا کند. درآمد داعش که در سال 2014 نزدیک به 2 میلیارد دلار بود در سال 2016 به 870 میلیون دلار کاهش یافت و انتظار آن است، که سال جاری نیز بسیار کمتر باشد.
در وضعیتی که داعش قلمرو خود را از دست داده پیش بینی‌ها حاکی از تغییر شکل داعش به شبکه تروریستی با هدف قرار دادن اهدافی در غرب و آمریکاست. این انتظار وجود دارد، که داعش پس از شکست های اخیر طرفداران و پیراون خود را بصورت مجازی و اینترنتی دعوت به طرح ریزی اقدامات تروریستی در محل شهرهای محل سکونت خود کنند و به این وسیله وفاداری خود را به خلیفه خود خوانده به اثبات رسانند.
با این حال شمار روبه کاهش نیروهای داعش چندان به مانند گذشته تامین کننده همه اهداف این گروه نخواهد بود و به احتمال زیادی یکی از مهمترین چالش های داعش کاهش شدید نیرو خواهد بود. گروه تررویستی داعش در اوج فعالیت و تحرکات گسترده خود توانست نزدیک به 40 هزار عضوگیری داشته باشد، که از این تعداد 6 هزار نفر شامل تروریست های اروپایی و غربی بودند، که در عراق و سوریه حضور داشتند.
براساس گزارش شرکت امنیتی سوفان گروپ ((Soufan Group و همچنین اظهارات مقامات امنیتی اروپایی و آمریکایی، بخش قابل توجهی از نیروهای داعش در جریان عملیات نظامی آزاد سازی موصل کشته شدند. علاوه براین بخش غیرنظامی و پشتیبانی داعش نیز متاثر از رواج نوعی عادت وحشی گری تروریستی در این گروه پس از آزاد سازی موصل از آن جدا و خود را از موصل دور ساختند.
براین اساس بازماندگان داعش حداکثر شامل چند هزار نفری خواهند بود، که عده ای از آن ها به مواطن خود در غرب و تعدادی نیز به سمت مناطق سنی نشین عراق عقب نشینی خواهند کرد و از همان جا فعالیت های مجازی و برخط (آنلاین) خود را دنبال خواهند کرد.
شاید همین تعداد کم با انجام برخی تحرکات بیناد گرایانه در فضای مجازی امیدوار به عرض اندام مجدد و بازگشت دوران اوج داعش باشند، اما ثبات دولت بویژه در عراق پس از آزاد سازی موصل و بازسازی نیروهای نظامی، احتمال بازگشت داعش به مانند گذشته را حداقل در عراق و حتی در سوریه بسیار دور از ذهن می نماید.
در سوریه نیز از آن رو احتمال بازسازی و تجدید حیات داعش بسیار دور از ذهن است، که در مناطق تحت اشغال گذشته داعش هم نیروهای دولتی و هم برخی نیروهای ضدرتروریستی جدید شکل گرفته‌راند و ورود داعش به سوریه نیز از جانب عراق با استقرار نیروهای دولتی و تحت کنترل دولت بغداد در مناطق مرزی مشترک، بسیار غیرمحتمل و به سختی امکان‌رپذیر خواهد بود.
در عین حال آن چه بازسازی و بازگشت داعش را به مانند قبل دور از ذهن میر‌نماید، ضعف تبلیغات و افول قدرت جنگ روانی و یا نفوذ‌رپذیری رسانه‌ای داعش است. آن چه غربیر‌ها به آن پروپاگاندای رسانه ای می گویند و داعش موفقیت خود را در سال 2014 در پیشروی در مناطقی از عراق مدیون آن بود، امروز دیگر چندان کارساز نیست.
ضعف رسانه ای امروز داعش خود ناشی از دو دلیل اصلی است.
بدون شک رسانه های مجازی داعش، که شامل شبکه ای از کانال ها و برنامه های تلویزیونی، مجلات و بروشورها، فیلم های و کلیپ های تولیدی و هزاران حساب کاربری تقلبی و حتی واقعی بود خود متکی بر استقرار امکانات رسانه ای، سالن های مجهز تولید فیلم و تجهیزات سخت افزاری گسترده ای بود، که این گروه تروریستی طی مدت زمان حیات خود توانسته بود در موصل و دیگر شهرهای تحت کنترلش مستقر کند. بطور طبیعی متاثر از حملات نیروهای عراقی علیه داعش بخش قابل توجهی از این امکانات سخت افزاری از دست رفته و لذا از نظر تجهیزات فنی گروه تروریستی داعش توان تولید و پخش تبلیغات مورد نظر خود را از دست داده است. براساس گزارش مرکز مبارزه با تررویسم وست پوینت West Point Combating Terrorism Center، میزان انتشار ویدئوها، گزارش ها، اخبار و عکس های تولیدی توسط رسانه های وابسته به داعش و حتی فعالیت حساب های اعضای وابسته به داعش در شبکه های مجازی مانند توئیتر و فیس بوک، تا می 2017 یعنی چند ماه پس از آغاز عملیات نظامی نیروهای عراقی علیه داعش در موصل، به نسبت مدت مشابه نزدیک به 75 درصد کمتر بوده است.
بخش دیگر از ضعف تبلیغات و کارکرد رسانه های وابسته به داعش متاثر از کاهش نفوذ پذیری و افزایش محدودیت برای فعالیت های اعضای وابسته به این گروه تروریستی در فضای مجازی است. شاید آن مثالی که میان فارسی زبانان تحت عنوان حنایی که دیگر رنگ ندارد گویا ترین شرح اثرگذاری و نفوذ تبلیغات داعش باشد.
در صحنه تیلبغاتی داعش از یک طرف تجهیزات و امکانات سخت افزاری گذشته را در اختیار ندارد و از طرف دیگر تاثیرگذاری تبلیغاتی خود را از دست داده است. بخشی از تلاش مجامع و گروه‌‌های غیردولتی و حتی دولتی در غرب و سایر کشورها و همچنین شکست سنگین داعش در عراق و سوریه به کاهش اثرگذاری برنامه‌های تبلیغاتی این گروه منجر شده و به مانند قبل سیل شور و شوق جوانان غربی برای پیوستن به این گروه تروریستی کمتر مشاهده می‌شود.
همچنین محدویت‌ها علیه داعش در شبکه های اجتماعی متاثر از فشار افکارعمومی جهانی، فعالیت اعضای منتسب به این گروه تروریستی را بسیار محدود ساخته و به تبع بخشی از امکانات تبلیغاتی داعش در فضای مجازی بواسطه محدودیت های شبکه های اجتماعی از دست رفته است. در حال حاضر پس از افزایش فشارها بر شبکه اجتماعی فیس بوک، مدیران این شبکه پرطرفدارغربی اقدام به استخدام 150 نیروی تمام وقت به 30 زبان رایج دنیا جهت کنترل اظهار نظرهای شخصی در طرفداری از بنیاد گرایی و تروریست کرده اند. همچنین قرار است فیس بوک با همکاری توئیتر و گوگل جهت نظات بر حساب افراد مشکوک به اقدامات تررویستی، سامانه شناسایی انگشت نگاری جهانی را راه اندازی و حساب‌های متعلق به افراد مشکوک به گرایشات تررویستی را مسدود کنند. همه این شرایط نشان خواهد داد که حداقل در شبکه‌های اجتماعی پرطرفداری مانند فیس بوک یا توئیتر به مانند سال 2014 و شکل‌گیری داعش، دیگر امکان فعالیت آزاد وجود نخواهد داشت و داعش حداقل در این چند شبکه اجتماعی قابیلت‌های گذشته خود را تا حدود بسیاری از دست خواهد داد.
با این حال و با وجود محدویت‌های سخت افزاری یا شکست‌های نظامی در روی زمین، آن چه امکان بازگشت داعش را محتمل می‌سازد، عدم وجود استراتژی مشخص برای مقابله با داعش بویژه در غرب و در جاهایی است که بخش قابل توجهی از عضو گیری داعش از آن‌جاها صورت گرفته است.
سردرگمی برخی دولت‌ها و عدم تعیین راهکار و نقشه راه مشخص برای مقابله با داعش از جانب غرب خود می‌تواند شکل‌گیری و رشد داعش را در قالب و شکل جدید در همان کشورهای غربی محتمل سازد. این یک حقیقت است که داعش پس از شکست‌ها در عراق و سوریه دیگر به مانند گذشته قابلیت عرض اندام ندارد، اما نمی‌توان به این اقدامات کوتاه مدت و مقطعی متکی بود. در این ارتباط فرح پاندیت، از کارشناسان آمریکایی ضمن انتقاد از استراتژی غرب در مقابل داعش می گوید: “در مورد مبارزه با داعش برخی دولت‌ها تنها متمرکز بر اقدامات نظامی و جنگی شده‌اند، اما به اندازه کافی در یافتن راه حل جامعی برای اینکه چرا مردم افراط‌گرایی و بنیادگرایی را دنبال کرده‌اند، نیستند. ما در حال حل مسئله امروز هستیم و به اندازه کافی در مورد آنچه که فردا به نظر می رسد فکر نمی کنیم.” شاید این اظهار نظر بهترین شرح آسیب شناسی برخی اقدامات مقطعی کوتاه مدت علیه داعش باشد. اقدامات کوتاه مدتی که حال پس از شکست داعش لازم است تبدیل به اقدامات اساسی و بینادین شود. در ارتباط با این اقدامات بنیادین لازم است پیش از دستگیری و اقدامات پلیسی ضد تروریستی در غرب به این موضوع توجه شود که اصولا چرا گرایش به بنیادگرایی بوجود آمده است؟ پرسشی که پاسخ به آن خود زمینه بررسی و تحلیل دیگری است.
نظرات(۰ دیدگاه)