حکایت «شرق شناسی» غرب نشینان!

سخنان ترامپ در موردِ افغانستان بر دیدمانِ نقدِ “شرق شناسی” ادوارد سعید پیشکسوتِ ادبیاتِ پسااستعماری صحه می گذارد.

از نظر ایشان، پارادایم نگرش در “شرق شناسی” از همان ابتدا غرب محور و جانبدارانه بوده و نتیجۀ کار نیز با کلیشه سازی های یکسونگر و خلق تصاویرِ قالبی از شرق همراه می باشد.

به عبارتی، غرب با شرق شناسی خود، در صدد است تا به دیدگاه خود در بارهٔ شرق، مرجعیت بخشد و از این طریق، آن را تحتِ کنترل خود درآورد.

در واقع سعید معتقد است که شرق برساختهٔ ذهن غربی است تا از این طریق، خود را بشناسد و بتواند توجیهی برای تسلط و هژمونی خود بر شرق ارائه کند.

ویژگی شرق شناسی بر اساس این اعتقاد بنیان گذاری شده است که غرب بی حرف وحدیث، بر شرق برتری دارد و به دلیل اینکه شرق ناتوان از شناخت خود است، شرق شناسی می خواهد به آنان کمک کند تا خود را بشناسند. به عبارتی، شرق شناسی، شرق را هم به شرقیان و هم به غربیان می شناساند. اما همان گونه که انتونی گرامشی می گوید، این شناخت موجبِ شکل گیری هژمونی و سلطهٔ غرب بر شرق می شود و چون پتک، این شناخت بر سرِ شرق می نشیند و آن ها را مقهور خود می سازد.

نویسنده: سید حسین اشراق