باغ فدک چگونه غصب شد؟

بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام دو واقعه مهم و سرنوشت ساز در میان مسلمانان رخ داد. اولی تشکیل سقیفه و دومی ماجرای باغ فدک بود که بر روی تمامی حوادثی که بعدها رخ داد تاثیر به سزایی داشت.

باغ فدک یک قطعه زمین در دهکده فدک بود که پیامبر اسلام به دخترش فاطمه زهرا (س) به عنوان هدیه بخشیده بود. این که فدک چه شد و چرا به دست بیگانگان غصب شد به طور خلاصه در این مطلب آورده شده است.

باغ فدک

فدک یکی از دهکده های شمال مدینه است که به فاصله۶۰ کیلومتری از این شهر قرار دارد. این منطقه سر سبز و پر از درخت در هشت فرسنگی خیبر است و ساکنین آن را یهودیان مدینه تشکیل داده بودند و در آن زمین ها به زراعت و باغداری مشغول بودند و درآمد بسیاری از آن طریق به دست می آوردند.

ماجرای باغ فدک

در سال هفتم هجری پیامبر گرامی اسلام با سپاهی برای مبارزه به هدف نابودی یهودیانی که قبایل مختلف را بر علیه اسلام تحریک می کردند روانه خیبر شدند و بعد از چند روز توانستند دژهای آنها را به تصرف خود در آورند.

بعد از این که سپاهیان اسلام پیروز شدند، با آن که حق تصرف بر مال و جان شکست خوردگان را داشتند اما پیامبر گرامی اسلام به آنان اجازه داد تا نصف خیبر را در اختیار داشته باشند و نیمی دیگر در دست مسلمانان باشد.

بعد از این ماجرا و باقی ماندن یهودیان در سرزمین شان، تصمیم بر این شد که هر ساله یهودیان نصف در آمد خیبر را به سوی مدینه روانه کنند.

زمانی که قلعه خیبر به دست مسلمانان فتح شد، یهودیان فدک با پیامبر از در صلح وارد شدند و صلح نامه ای نوشتند که در آن قسمتی از زمین های فدک در اختیار پیامبر گذاشته شد و ایشان با دستان مبارک درختان نخلی در آن کاشتند و آن زمان که سه سال به رحلت ایشان مانده بود به حکم قرآن آن را به حضرت زهرا(س) هدیه دادند.

یکی از مورخان بزرگ می گوید، باغ فدک ملک خالص پیامبر خدا بود، زیرا برای فتح آن مسلمانان هیچ گونه سواره و یا پیاده نظامی را به کار نگرفتند.

ارزش مادی فدک

درباره این که باغ فدک از نظر اقتصادی چقدر ارزش دارد سخن بسیار گفته شده است. برخی از منابع درآمدی که در طول سال از این باغ به دست می آید را از ۲۴ تا ۷۰ هزار دینار نوشته اند و برخی دیگر نیمی از درآمد سالیانه این باغ را تا ۲۴ هزار دینار گفته اند.

غصب باغ فدک

بعد از رحلت پیامبر خلیفه اول باغ فدک و خدمتکاران او را تصرف کرد و حضرت زهرا نیز نتوانست حق خود را از خلیفه بگیرد. او باغ فدک را به یهودیان باز گرداند و قسمتی از آن را از آنها خرید.

خلیفه سوم نیز آن را به عده ای دیگر بخشید. این باغ در زمان عمر بن عبد العزیز به دست فرزندان حضرت زهرا (س) رسید. اما یزید بن عبدالملک برای بار دوم فدک را از آنها پس گرفت.

بعد از آن در مقاطع زمانی مختلف و در زمان خلفای عباسی بارها باغ فدک غصب شد و به فرزندان حضرت باز گردانده شد. از محصول آن باغ فرزندان حضرت زهرا زائران خانه خدا را اطعام می کردند.

بعد از این که خلافت عباسی به پایان رسید و خلافت عثمانی بر سر کار آمد سرنوشت باغ فدک نامعلوم ماند و در منابع تاریخی بیشتر از این به مبحث فدک نپرداخته اند.

به نظر می رسد دستگاه حاکم در آن زمان هدفش از غصب باغ فدک خالی گذاشتن دست خاندان پیامبر از مال و منال دنیوی بود.

موقعیت فعلی فدک

همان طور که پیش تر اشاره شد در صدر اسلام فدک یکی از روستاهای خیبر بود که از طریق صلح نامه به دست پیامبر رسیده بود.

این نویسنده می گوید روزگاری که در پی یافتن سرزمین فدک بودم در سال ۱۹۷۵ آن را با جمعیتی یازده هزار نفره یافتم و این در حالی است که در قدیم ساکنین این روستا از ۱۴۰۰ نفر بیشتر نبودند.

همچنان باغ فدک در آن زمان سرزمینی با نخلستان های بسیار و امکانات کشاورزی و آفتاب مناسب بوده است. فدک یا حائط امروزی موقعیتی که در گذشته داشته است را از دست داده و خالی از سکنه می باشد.

با این تواصیف به نظر می رسد که در حال حاضر فدک زیر نظر دولت عربستان است و شخص خاصی مالکیت آن را ندارد. درآمدی که از آن کسب می شود برای ساکنان آن جهت امرار معاش هزینه می شود.

اما آن چه که هویداست دشمنان اسلام می خواهند فدک را نیز مانند دیگر آثار اسلامی از ذهن ها و افکار بشر پاک کنند.

اختلاف حضرت زهرا سلام الله علیها و حکومت

بر سر ماجرای فدک حضرت زهر (س) و حکومت وقت، هر کدام در ادعایی جداگانه داشتند. حضرت فاطمه (س) ابتدا به این موضوع که فدک هدیه ای از سوی پیامبر است اشاره کردند و خواهان حق خود از آن حکومت شدند.

اما وقتی حکومت این ادعا و شهادت مطلعین را نپذیرفت ایشان درخواست میراث پدرش را که فدک هم جزئی از آن به شمار می رفت مطرح کرد و خواست که آن میراث به وی باز گردانده شود. اما ابوبکر که حاکم وقت بود چنین استدلال کرد که انبیاء برای فرزندان خود ارثی بر جای نمی گذارند.

حضرت به او فرمود چطور زمانی که تو از دنیا بروی فرزندانت از تو ارث می برند اما فرزندان رسول خدا از او ارثی نمی برند!؟

ادعای حکومت وقت نیز در این رابطه این بود که اولا باغ فدک نوعی صدقه جاریه است زیرا به گفته ابوبکر پیامبر فرموده بودند که ما پیامبران از خود ارثی بر جای نمی گذاریم و هر آنچه از ما باقی می ماند صدقه است.

حدیثی که ابوبکر از جانب پیامبر نقل کرده بود با آیات متعددی که در قرآن کریم درباره میراث انبیاء آمده است کاملا در تضاد است و مسلم است که نمی توان با یک حدیث که صحت آن هم معلوم نیست در مقابل آیات روشن قرآن ایستاد.

ابوبکر که خود را جانشین پیامبر می دانست با غصب کردن فدک می خواست به همه بفهماند که اگر از باغ فدک صرف نظر کند حکومت اسلامی دچار اختلال می شود.