گزارش ویژه؛ دشواری‌های دریافت پاسپورت در افغانستان

بعد از سقوط نظام جمهوریت در افغانستان، گرفتن پاسپورت برای شهروندان این کشور به یک کابوس وحشتناک تبدیل شد و روزانه هزاران نفر در مقابل ریاست عمومی پاسپورت صف می‌کشیدند، اما ناامید و خسته دوباره به خانه بر می‌گشتند.

در حال حاضر شهروندان افغانستان، برای اخذ پاسپورت باید به صورت آنلاین درخواست خود را ثبت کنند و بعد از ماه‌ها انتظار، فقط می‌توانند از اداره مرکزی پاسپورت در کابل، پاسپورت خود را دریافت کنند.

از زمان تسلط گروه طالبان بر افغانستان، ریاست پاسپورت در کابل و ولایات، به دلیل ازدحام مردم و ناتوانی طالبان در مدیریت آن، بارها تعطیل شد.

اما در ۲۰ ماه حمل سال جاری، این ریاست فعالیت خود را دوباره و به صورت آنلاین تنها در کابل آغاز کرد و اعلام کرد که روزانه برای دو هزار نفر، پاسپورت توزیع می‌کند.

با بازگشایی ریاست پاسپورت، نوبت‌دهی برای متقاضیان، به صورت خودکار و از طریق سیستم الکترونیکی این ریاست صورت می‌گیرد، اما ثبت صدها هزار درخواست باعث شده است که شماری از متقاضیان، بیش از شش ماه انتظار بکشند ولی بازهم نوبت آنها مشخص نشود.

در زمان نظام جمهوری، اداره پاسپورت افغانستان یکی از منظم‌ترین ادارات بود و روند اداری برای اخذ پاسپورت، کمتر از نیم روز را دربر می‌گرفت.

امتیاز برای اعضای طالبان

با وجود اینکه گرفتن پاسپورت برای شهروندان افغانستان به یک کابوس تبدیل شده است و شماری از آنها ماه‌ها منتظر مانده‌اند تا پاسپورت خود را دریافت کنند، اما گرفتن پاسپورت برای نیروهای طالبان، بسیار آسان و ساده است.

خبرنگار یکی از رسانه ها شاهد بوده است که دو تن از اعضای طالبان، با خانه پوری یک فرم ویژه و معرفی خود به عنوان «مجاهد» در مدت یک هفته، پاسپورت گرفته‌اند.

اعضای طالبان این فرم‌ها را از طریق عکاسی‌های نزدیک ریاست عمومی پاسپورت، دریافت می‌کنند و با ضمیمه کردن کارت عضویت خود، درخواست پاسپورت می‌دهند.

معاون ریاست پاسپورت طالبان امروز در یک نشست خبری اعلام کرد که برای کاهش ازدحام در ریاست عمومی پاسپورت، چهار مرکز جدید توزیع پاسپورت در شهر کابل ایجاد می‌شود.

گفته می‌شود که یکی از این ریاست‌ها در وزارت امور داخله طالبان ایجاد می‌شود تا برای نظامیان، اعضا و مسئولان طالبان، پاسپورت توزیع کند؛ نوعی از امتیازدهی دیگر به اعضای گروه طالبان در حالی‌که ساکنان ۲۳ ولایت افغانستان مجبور هستند بعد از فرا رسیدن نوبت شان، به کابل سفر کنند و روزها در کابل منتظر باشند تا بتوانند پاسپورت خود را دریافت کنند.

علاوه بر این، طالبان توزیع پاسپورت پنج ساله را برای افراد بالای ۱۴ سال، متوقف کرده است و پاسپورت ده ساله با هزینه ۱۰ هزار و ۴۰۰ افغانی برای آنها توزیع می‌کند؛ در حالی که اعضای طالبان می‌توانند درخواست پاسپورت پنج ساله و با هزینه حدود شش هزار افغانی بدهند.

فساد در ریاست پاسپورت

ناتوانی طالبان در مدیریت درست ریاست پاسپورت، علاوه بر اینکه باعث سرگردانی شهروندان شده است، فساد و کمیشن‌کاری را نیز افزایش داده است.

معاون ریاست پاسپورت در نشست خبری امروز خود گفت که آنها در یک سال گذشته، ۳۵۰ کمیشن‌کار را دستگیر کرده‌اند و شماری از کارمندان ریاست پاسپورت که در فساد دست داشتند، نیز در میان افراد بازداشت شده هستند.

در زمانی که اداره پاسپورت در ولایات مختلف افغانستان باز بود، فساد در این ادارات به اوج خود رسیده بود و بسیاری از شهروندان می‌گفتند که «ممکن نیست بدون پرداخت رشوه به طالبان و کارمندان ریاست پاسپورت، پاسپورت بگیری.»

سجاد، یکی از شهروندان افغانستان گفت که آنها برای اخذ پاسپورت از ولایت میدان وردک مجبور شدند برای هر پاسپورت ۲۰۰ دالر آمریکایی، رشوه پرداخت کنند.

علاوه بر این، در اداره مرکزی پاسپورت در کابل نیز فساد به اوج خود رسیده بود و قیمت یک جلد پاسپورت تا دو هزار دالر آمریکایی نیز رسیده بود.

هرچند مسئولان ریاست پاسپورت طالبان ادعا می‌کنند که با فساد مبارزه کرده‌اند و ۳۵۰ نفر را بازداشت کرده‌اند، اما در حال حاضر نیز کمیشن کاران همواره از طریق شبکه‌های اجتماعی تبلیغات اخذ سریع پاسپورت را پخش می‌کنند و گفته می‌شود که در ازای مبلغ ۷۰۰ دالر آمریکایی و مدت یک هفته، می‌توانند پاسپورت متقاضی را تحویل دهند.

گروه طالبان در حال حاضر پاسپورت را با لوگوی نظام جمهوری اسلامی افغانستان توزیع می‌کنند و به دلیل اینکه هیچ کشوری حکومت آنها را به رسمیت نشناخته است، نمی‌توانند با لوگوی امارت، پاسپورت چاپ کنند.

هرچند مسئولان ریاست پاسپورت طالبان می‌گویند که با ایجاد مراکز جدید و فعال شدن ثبت نام آنلاین برای تمام ولایات کشور، تلاش می‌کنند که مدت زمان انتظار شهروندان برای اخذ پاسپورت را کاهش دهند، اما مشخص نیست که این ادارات جدید چه زمانی ایجاد می‌شود و آیا طالبان ظرفیت انسانی لازم برای مدیریت آن را دارند یا خیر.