کارت های بازی چین در بحران کرونا/ آیا پکن یک بازیگر خیرخواه در محیط بین الملل است؟

شیوع بیماری کرونا صرف‌نظر از همه تبعات منفی که برای کشورهای مختلف و حتی بازیگران غیردولتی داشته است، فرصت و بستر مناسبی را برای چین فراهم کرده تا به ‌وسیله اعطای کمک‌های خود به کشورهای درگیر کرونا، مسیر دیپلماسی عمومی را فراهم کند، تا از این رهگذر خود را به‌عنوان یک قدرت خیرخواه و نیک‌اندیش در قبال مسائل محیط بین‌الملل مطرح نماید. چین اگرچه هنوز فاقد برخی از کارت‌های بازی برای ایفای نقش ابرقدرتی در دنیا است اما تلاش می کند از طریق بهره‌گیری از قدرت نرم جایگاه خود را در نظام بین الملل تثبیت کند. به همین جهت با شیوع ویروس کرونا، دولت چین در تلاش برای موفقیت پویش قدرت نرم خویش و ساختن چهره‌ای موجه و خیرخواه از خود به دنبال این است که به ‌وسیله کمک‌های اهدایی خود به کشورهای درگیر این بیماری، این خلأ در مؤلفه‌های قدرت ملی خویش را تا حدودی جبران نماید.

چین به دنبال این است که از طریق پیگیری دیپلماسی کرونایی که بر پایه دیپلماسی عمومی شکل‌گرفته است، از خود در افکار عمومی جهانی، چهره یک بازیگر مسئول و پاسخگو را ترسیم نماید. عمده ترین اهدافی که پکن از پیگیری این اقدام دنبال می‌کند، به شرح ذیل است:

نخست اینکه در شرایطی که دولت آمریکا به‌واسطه اقدامات خود به ‌ویژه در دوره دونالد ترامپ چهره خود را نزد افکار عمومی دنیا به‌شدت تخریب‌شده می‌بیند و از خویش تصویر یک بازیگر غیرمسئول، مخرب و غیرپاسخگو را به نمایش گذاشته، دولت چین در تلاش است هرچه بیشتر خود را به‌عنوان یک قدرت خیرخواه و نیک‌اندیش نسبت به مسائل و مشکلات جهانی جلوه دهد.

هدف دیگری که چین پیگیری می‌کند، این است که بدبینی و سوءظنی که نسبت به این کشور در افکار عمومی جهانی از زمان شیوع ویروس کرونا ایجادشده را از بین برده و این انگاره که دلیل شیوع این ویروس را عادات غذایی مردم چین قلمداد می‌کند تغییر دهد.

از سوی دیگر چین به دنبال این است که به‌وسیله اعطای کمک‌های بلاعوض، جای پای خود را در مناطق مختلف دنیا محکم کرده تا بتواند از این طریق حضور اقتصادی و میزان سرمایه‌گذاری خود را در کشورهای گوناگون تعمیق بخشد.

در واقع دیپلماسی کرونایی چین می‌تواند باعث توزیع بیشتر قدرت در محیط بین‌الملل پس از بحران کرونا شود. سال¬هاست که کشورهای مختلف در جستجوی سهمی از کیک قدرت در محیط بین‌الملل هستند و روند توزیع قدرت در سطح جهانی ادامه دارد. چین پیشتاز این دسته از کشورهای جدیدالورود به عرصه معادلات قدرت بین‌المللی است. تا پیش از شیوع ویروس کرونا، پیش‌بینی می‌شد که چین طی سال‌ها و دهه‌های آینده، در بسیاری از زمینه‌ها مانند اقتصاد گوی سبقت را از آمریکا برباید و بتواند جایگزین این کشور شود.

در شرایط کنونی با توجه به اینکه چین به‌سرعت توانست ویروس کرونا را مهار کند و روند امور در این کشور در حال عادی شدن است، دولت این کشور می‌تواند با ازسرگیری پروژه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی خود، از وضعیت خلاء قدرت کنونی به نفع خویش استفاده نماید.

به ‌موازات بهبود شرایط در چین، بحران کرونا در آمریکا و سایر کشورهای غربی در حال وخیم شدن است. چنین شرایطی باعث می‌شود که کشورهای درگیر کرونا نظیر آمریکا مقادیر فراوانی از درآمدها و بودجه خود را صرف مبارزه با ویروس کرونا و تأمین اقلام و تجهیزات پزشکی مورد نیاز نمایند. این وضعیت بستر بسیار مناسبی را برای چین فراهم کرده تا در پرتو دیپلماسی کرونایی خود، سرمایه‌گذاری و اندوخته مناسبی را برای خود در محیط بین‌الملل پس از بحران کرونا فراهم نماید. علاوه بر این با توجه به تجربه موفق چین در کنترل و مهار ویروس کرونا، این کشور احتمالادر جهان پساکرونا به قطب سلامت و بهداشت در دنیای امروز تبدیل خواهد شد و این موضوع هم مانند قدرت اقتصادی، امتیاز دیگر برای این کشور به شمار می رود.

چنانکه پیش¬تر اشاره شد، چین به دنبال بهره‌گیری از نتایج دیپلماسی کرونایی خود است. در هفته‌های اخیر، چین تجهیزات پزشکی فراوانی برای کشورهایی که با اپیدمی ویروس کرونا درگیر هستند، تهیه کرده است. چین به دنبال این است که نشان دهد در خط مقدم مبارزه با کرونا است و سعی در نجات بشریت دارد. این تلاش‌های چین در شرایطی صورت می‌پذیرد که یکی از رقبای جهانی این کشور، یعنی اتحادیه اروپا در بدترین شرایط همبستگی و همگرایی داخلی خود به سر می‌برد. به این ترتیب، چین با توجه به وضعیتی که در اروپا و آمریکا جریان دارد، به دنبال این است که تصویر جهانی خود را با ارسال کمک‌ها به کشورهایی که تحت‌فشار شدید ویروس کرونا قرار دارند، بهبود بخشد.

به نظر می‌رسد که چین در تلاش است تا با پیروز شدن در نبرد روایت‌های دوران اپیدمی کرونا، برنده اصلی این شرایط بوده و در جهان پسا کرونا حرف‌های زیادی در حوزه‌های قدرت نرم و دیپلماسی عمومی، اقتصادی و فرهنگی داشته باشد.

به عبارت دیگرچین طی سال‌های اخیر در حال جمع‌آوری مؤلفه‌های جدیدی در پویش قدرت ملی خویش، به‌منظور افزایش هر چه بیشتر دامنه نقش‌آفرینی خود در محیط بین‌الملل است. اما با وجود اقدامات وسیعی که از طریق دیپلماسی عمومی و در حوزه قدرت نرم انجام داده، هنوز فاصله زیادی با مطلوب موردنظر خویش در این زمینه دارد. بیماری کرونا این فرصت را در اختیار چین قرار داده تا با اعطای کمک‌های بشردوستانه خود به کشورهای درگیر مبارزه با کرونا، علاوه بر اتهام زدایی از خود درباره منشاء شیوع این بیماری، به‌وسیله برقراری خط دیپلماسی عمومی از این طریق، بتواند سرمایه‌گذاری مناسبی برای خود در جهان پساکرونا داشته باشد.

به نظر می‌رسد در شرایطی که آمریکا و اروپا به‌شدت درگیر مسائل مبارزه با کرونا هستند و از این بیماری آسیب‌های فراوانی متحمل شده‌اند، دولت چین در وضعیت خلاء قدرت به وجود آمده، به دنبال آن است که از خود برخلاف آمریکا که چهره یک بازیگر غیرمسئول و غیرپاسخگو به نمایش گذاشته، سیمای یک بازیگر سازنده، خیرخواه و نیک‌اندیش نسبت به مسائل مبتلابه جامعه جهانی ترسیم نماید. شرایط کنونی این ظرفیت را برای چین فراهم کرده است.

دکتر عبداللطیف نظری
کارشناس ارشد روابط بین الملل