نگرانی پاکستان از تشدید تنش میان ایران و آمریکا

پاکستان بیم این را دارد که آغاز منازعه مستقیم میان ایران و امریکا، اسلام آباد را در موقعیت گریز ناپذیر انتخاب میان تهران یا واشنگتن قرار دهد. چنان که پس از حمله به برج های دوگانه و رویداد یازده سپتامبر، اسلام آباد ناگزیر شد با حمله آمریکا بر مواضع امارت اسلامی طالبان موافقت کند و با آمریکا و ناتو به عنوان معبر استراتژیک در انتقال تجهیزات نظامی همکاری کند.

این بار شرایط پیچیده تر و متفاوت تر است؛ زیرا از یک سو اسلام آباد در سطح کلان به کمک های مالی ایالات متحده ودر سطح خرد به واردات نفت عربستان وابسته است، اما از سوی دیگر روابط دیرینه و دوستانه با تهران دارد. وابستگی مالی به عربستان و همسایگی با ایران یکی از چالش های سیاست خارجی پاکستان است؛ همین عامل باعث شد تا پاکستان از دخالت مستقیم در منازعات غرب آسیا دوری کند و از پیوستن به ائتلاف سعودی در جنگ یمن و ناتوی عربی درمقابله با ایران سرباز زند.

اکنون که روابط ایران و آمریکا در بن بست دست و پا می زند و شدت اغما در رابطه دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن روز به روز جدی تر می شود، پاکستان بیش از دیگران، این تحولات ناخوشایند را دنبال می کند. در واقع آماده باش جنگی اخیر میان ایران و آمریکا پس از ترور سردار سلیمانی و حمله موشکی سپاه به پایگاه عین الاسد، نگرانی مقام های اسلام آباد را بیشتر کرد. در همین راستا شاه محمود قریشی وزیرخارجه اعلان کرد: در صورت درگیری ایران و آمریکا کشورش طرف هیچ یک را نخواهد گرفت.

پاکستان طی سال های اخیر تلاش کرده به عنوان میانجی بالقوه بین تهران و واشنگتن و ایران و عربستان در سیاست خارجی خود عمل کند. هرچند ترور سردار سلیمانی توسط آمریکا و به دستور شخص ترامپ، دورنمای مذاکره و رسیدن به توافق در باره مسائل هسته ای و موضوعات منطقه ای میان تهران و کاخ سفید را تیره و تار کرده است، اما تلاش های پاکستان می تواند برای وجهه سیاست خارجی این کشور مفید واقع شود.

البته نباید فراموش کرد در صورتی که راهبرد فشار حداکثری و سیاست تغییر رژیم ترامپ با درایت تهران شکست بخورد، سرگردانی استراتژیک دولت آمریکا افزایش خواهد یافت؛ زیرا نظم جهانی در حال تغییر شکل است و بازیگران منطقه ای مانند ایران در حال به دست آوردن توانایی نظامی هستند که به گفته دیمیتری ترنین، پیش از این تنها در اختیار بازیگران بزرگ دنیا بود. افزون براین، مدرسه فکری مقاومت حوزه عملیاتی خود را از شام تا یمن و از عراق تا افغانستان تعریف کرده که خود چالش بزرگ فرا راه سیاست خارجی ایالات متحده به شمار می رود.

هرچند ترامپ با ترور فرمانده سلیمانی، قمار خطرناک را آغاز کرد و با رونمایی طرح معامله قرن، خاورمیانه را به جای خطرناک تری تبدیل نمود، اما به نظر می رسد افزایش هوشیاری سیاسی ایران می تواند از یک جنگ خونین و پر تلفات جلوگیری کند و نقشه های دشمنان ایران را در عراق و سوریه و لبنان و یمن به هم بریزد. این احتمال وجود دارد که تلاش های پاکستان بتواند به کاهش تنش ها در منطقه کمک کند. چنان که دومین سفر عمران خان به تهران در یک سال و سفر اخیر وزیر خارجه پاکستان، تلاشی برای میانجی گری میان ایران با ایالات متحده و ریاض تعبیر شده است.

دکتر عبدالطیف نظری