نگاه جزیره ای

متأسفانه در جهان اسلام، نوعی نگاه جزیره ای حاکم است، در این دیدگاه هر کسی به فکر خودش هست و هر کشوری به فکر خودش هست. هیچ کشور اسلامی با کشور اسلامی ارتباط ندارد. در نگاه جزیره ای هر کشوری به منافع خودش فکر می کند، ولو آن منافع به ضرر کشور اسلامی دیگری باشد. در این نگاه پاکستان دشمن افغانستان، عربستان دشمن ایران، فلسطین دشمن عربستان و دوست ایران و… است. در این دیدگاه منافع کوتاه مدت بر منافع بلند، مصالح علیا فدای منافع دانی، اهم فدای مهم، مصالح اسلامی فدای منافع ملی و… می گردد.

اما در دیدگاه سیستمی تمام جهان اسلام به عنوان یک کشور مد نظر است، مصالح کلی جهان اسلام مقدم بر منافع کوتاه مدت یک کشور اسلامی است. در این دیدگاه منافع ارتباط با کشورهای اسلامی مقدم بر منافع ارتباط با ابر قدرت های شرق و غرب است. اگر این دیدگاه حاکم باشد پاکستان علیه منافع افغانستان گام بر نمی داشت، جنگ بر سر عراق و یمن و سوریه اتفاق نمی افتاد.

نگاه ما به قدس هم می تواند، با توجه به همین دو دیدگاه باشد. در نگاه جزیره ای قدس قطعه ای است در سرزمین فلسطین که مربوط به کشورهای عربی است، نزاعش با اسرائیل هیچ ربطی به کشورهای دیگر ندارد و هیچ لزوم ندارد ما ارتباط مان را به خاطر فلسطین با کشورهای چون آمریکا تخریب کنیم و منافع حاصل از این ارتباط را به خطر اندازیم. در این دیدگاه است که دشمن درجه یک داعش شیعیان می شود و برای رسیدن پیروزی باید با هر وسیله آنان را نابود کنند و اسرائیل دشمن آنان نیست چون نگاه جزنگرانه است و اجزای سیستم به هم مرتبط نیستند.
در این دیدگاه نزاع خانوادگی اعراب به کشورهای غیر عربی چون افغانستان، پاکستان، ایران، ازبکستان، آذربایجان و… ربط ندارد و خودشان مشکل شان را باید حل کنند.

اما در نگاه سیستمی تمام عالم اسلام یک پیکر هستند و اگر یک جز این پیکر مشکل داشته باشد، اجزاء دیگر قرار ندارد. بنابراین، مشکل فلسطین مشکل تمام جهان اسلام است و تمام کشورهای اسلامی در جهت رفع آن تلاش می کنند. حال کدام دیدگاه را بپذیریم، نوع نگاه ما به قدس هم تابع همان دیدگاه است.

عزیزالله خلیلی