معنای تغییر نظام در ذهنیت قبیله‌ای

حنیف اتمر به تازه‌گی گفته است اجازه نمی‌دهد که در افغانستان فدرالیسم یا ملوک‌الطوایفی حاکم گردد.

فارغ از این‌که اتمر چه هیولای فاشیستی است، آن‌چه برای من قابل تامل است این است که او چرا فدرالیسم را مساوی با ملوک‌الطوایفی خوانده است؟

اتمر یک آدم قبیله‌گرا است. پوپر می‌گوید که یکی از ویژگی‌های ذهنیت قبیله‌ای این است که نمی‌تواند میان نظم طبیعی و نظم سیاسی و اجتماعی تفاوت قایل شود. به باور قبیله‌گرایان، نظم سیاسی و اجتماعی مانندی نظم طبیعی پیرو قوانین طبیعی و تغییرناپذیر بوده و هر گونه دخل و تصرف در آن باعث فساد و زوال می‌گردد.

این ذهنیت قبیله‌ای متاسفانه حتا در میان تحصیل‌کردگان قبیله‌گرا نیز وجود دارد. مثلا در حالی که شماری از دانش‌مندان معتقدند که قوانین اساسی ملت‌ها باید در هر بیست سال از نو تدوین گردد، اشرف غنی، آن دانشمند قبیله‌گرا، می‌گفت: “افغانستان لابراتوار نظام‌های سیاسی نیست که هر از گاهی قانون اساسی را بازنگری کنیم.”

متاسفانه باید گفت که این ذهنیت یکی از عوامل عمده ناکامی پروسه ملت‌سازی و دولت‌سازی در افغانستان است. و بر بنیاد همین ذهنیت است که فدرالیسم را با ملوک‌الطوایفی یکی می‌انگارند. تا از این ذهنیت قبیله‌ای عبور نکنیم، به جایی نخواهیم رسید.

عبدالشهید ثاقب