ما و مسئولیت ناپذیری ما

“مسئول بودن” یکی از شاخصه‌های است که درجه انسان بودن را نشان می‌دهد؛ یعنی در یک تعریف دیگر، انسان موجودی است که “احساس مسئولیت” می‌کند. انسان برخلاف حیوانات، دربرابر خود (رفتارها و گفتارهایش) و آنچه در پیرامونش وجود دارد/می‌گذرد، و در برابر دیگری (هم نوعش) فراتر از حس غریزی، به حکم وجدان و خرد، آگاهی و عقیده مسئول است.
-“مسئولیت ناپذیری” به مثابه یک قاعده، از نشانه‌های بارز عدم رشد شخصیتی و توسعه نیافتگی اجتماعی و سیاسی جامعه ما می‌باشد. وضعیت غیرانسانی کنونی ما و عقب گردهای جهش وار جامعه برایند مستقیم “مسئولیت ناپذیری”، بعنوان یکی از عوامل بحران می‌باشد. در دایره مسئولیت‌های فردی و اجتماعی و در همه مقاطع تاریخی و تحولات سیاسی و اجتماعی، هیچ فردی در هیچ مقامی و منزلتی، و هیچ گروهی در هیچ موقعیتی و جایگاهی نه مسئولانه رفتار کرده است و نه مسئولیت پیامدهای کارکردهایش را پذیرفته است.
-درشرایط کنونی، یعنی سقوط نظام جمهوری و سلطه امارت، با وجود فاجعه تکان دهنده ای که کشور را فرا گرفته است، نشانه‌های گریز ازمسئولیت بصورت دردآوری مشهود است. آنانی‌که در داخل ساختارهای نظام پیشین بعنوان کارگزار حضور داشته اند، و یا آنانی‌که خارج از آن ساختارها، و حتا جامعه بعنوان زمینه حاکمیت، هرکدام سعی دارند که نسبت به ناکارآمدی‌ها و فسادی که وجود داشت و شرایط فاجعه بار کنونی را سبب شده است، از خود رفع مسئولیت کنند. در این میان دردآورتر، آنانی که در خیانت و دزدی در حکومت و نهادهای پیشین دست دراز داشته اند، بیش از دیگران و آتشین‌تر از همه تلاش در برائت دادن خود دارند، و مغرضانه می‌کوشند همه ناکارآمدی‌ها و عوامل سقوط را فقط به گردن مقام‌های ارشد پیشین (مثلا اشرف غنی)-البته آنان نیز باید پاسخگوی کارکردهای ناکام و خیانت کارانه خود باشند- و یا به آدرس قدرت‌ها و دخالت کشورهای خارجی حواله می‌دهند؛ حال آن که هر یک از این افراد و عناصر به مانند مورچه ای مضر، با دزدی و رشوت و فساد و قانون شکنی، در تضعیف و سقوط نظام، ستون آن را از درون پوسانده اند. عده ای از اینان که توانسته اند با سرمایه‌های دزدی شده به خارج از کشور فرار کنند و با ایجاد حساب‌های بانکی میلیون دالری و به راه انداختن زندگی و خانه مجلل خود ، میزبانان را متحیر و شوکه ساخته اند، بی‌شرمانه مظلوم نمایی نموده و نسبت به نقش داشتن در چنین خلق فاجعه کنونی، که مردم ما را به کام خود فرو برده است، هیچ مسئولیت و عذاب وجدانی را بر نمی‌تابند. همین طور تازه به دوران رسیده‌های حاکمیت جدید هم فقدان دانش مدیریتی و سوء مدیریت خود را، که موجب آشفتگی و از هم پاشیدگی همه ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی گردیده است، غیرمسئولانه به توجیه آن می‌پردازند.
-سخن آخر این که با این روحیه “مسئولیت ناپذیری” و یا “گریز از مسئولیت”، بعنوان نشانه‌های آشکار فقدان رشد شخصیتی و توسعه نیافتگی اجتماعی و سیاسی خویش، باید روزهای بدتر از این را انتظار کشیم؛ و گشایش روزنه در اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور یک رویای غیرقابل تحقق خواهد بود.

عبدالشکور اخلاقی