طالبان نیروی ملی یا محلی؟

این روزها رسانه‌های ایران اعم از تلویزیون، روزنامه‌ها و سایت‌های خبری این کشور درباره مسائل افغانستان، دچار ابهام، توهم و حتی تناقض‌گویی شده‌اند اما در مجموع فضای حاکم در ایران، در همسویی با طالبان قرار دارد. این که راهبرد ایران چرا در همسویی با طالبان قرار گرفته است، نیاز به نوشتن یک مقاله مفصل دارد که در یادداشت حاضر، مجالی برای طرح آن نیست. این همسویی در بین جناح اصولگرای ایران که به حاکمیت این کشور بسیار نزدیک است، بیشتر دیده می‌شود. مثلاً روزنامه «کیهان» به سردبیری «حسین شریعتمداری» که از اصولگرایان نمایندگی می‌کند، از یک سال به این طرف، مطالبی در تطهیر طالبان می‌نویسد. این روزنامه دیروز طی یادداشتی تحت عنوان «پالس ضعف به طرف غربی» به تفاوت داعش و طالبان پرداخته است. در واقع یادداشت کیهان در واکنش به یادداشتی در روزنامه «شرق» است که در آن از سیاست همسویی اصولگرایان با طالبان انتقاد شده است. روزنامه شرق، متعلق به طیفی از اصلاح‌طلبان است که شریعتمداری همواره با آن‌ها تنش دارد. در مطلب روزنامه کیهان ضمن تخطئه و سرزنش اصلاح‌طلبان، آمده است: “یعنی باید باور کنیم طیف موسوم به اصلاح‌طلب تفاوت‌های بنیادین داعش و طالبان را نمی‌داند؟” در ادامه مطلب کیهان آمده است: “داعش نیرویی ملی یا برآمده از یک ملت نبود اما طالبان یک نیروی ملی است.”

سخن نگارنده روی به کار بردن اصطلاح «نیروی ملی» برای طالبان توسط روزنامه کیهان است. در فرهنگ‌های لغت، نیروی ملی به معنای «طرفدار»، «حامی» و «هوادار» مردم و همچنین به معنای «ملت‌گرا»، «ملت‌خواه»، «مردمی» و «میهنی» آمده است. در مفاهیم و واژگان سیاسی نیز نیروی ملی به همان شکل که در فرهنگ‌های لغت به کار رفته است، استفاده می‌شود. جدای از واژه‌شناسی «نیروی ملی»، خواندن و شنیدن این عبارت در ذهن خواننده و شنونده نیز القای مثبت می‌کند. لذا روزنامه کیهان با به کار بردن اصطلاح نیروی ملی برای طالبان، بازهم همان اشتباهات گذشته خود را در قبال مسائل افغانستان مرتکب شده است. اشتباهاتی که می‌تواند به تدریج بین ایران و طیف بزرگی از مردم افغانستان که طرفداران اعتقادی و سنتی ایران هستند، فاصله ایجاد کند.البته اکنون نیز نشانه‌های زیادی از آغاز این فاصله دیده شده و پیش‌بینی می‌شود در آینده بیشتر شود.

از دیدگاه جریان اصولگرای ایران، گروه طالبان یک نیروی مردمی و ملی افغانستان است در حالی که اگر واقع‌بینانه به موضوع نگاه کنیم، جنگجویان طالبان نه نیروی ملی بلکه نیروی محلی و بومی بوده که قدرت را به زور تصاحب کرده‌اند. لذا به کار بردن عبارت نیروی ملی برای طالبان، به این گروه قداست و مشروعیت می‌دهد ولی اگر آنان را نیروی محلی و بومی بدانیم، به یک واقعیت جامعه افغانستان اشاره کرده‌ایم. جالب است که روزنامه کیهان از طیف اصلاح‌طلب پرسیده است که آیا تفاوت‌های بنیادین داعش و طالبان را نمی‌داند؟ اما نگارنده هم از مدیر مسئول کیهان می‌پرسد: آیا تفاوت‌های بنیادین «نیروی ملی» که حامی مردم است و «نیروی محلی» که بنیادش بر خون‌ریزی و خشونت بنا شده است را نمی‌داند؟

محمد مرادی