شخصیت و قیام امام حسین (ع) از نظر دانشمندان اهل‌سنّت

الف) علاقه و محبت پیامبر (ص) به امام حسین‏ (ع)

1. زمخشری، عالم بزرگ اهل‌سنّت و صاحب تفسیر معروف «کشّاف‏» در کتاب «ربیع الابرار» نقل می‌کند:
   «فاطمه ‏(ع) با فرزندانش حسن و حسین‏ (ع) خدمت رسول خدا (ع) رسید و عرض کرد: یا رسول الله! چه هدیه‌ای به این‏ها می‌دهید؟ حضرت فرمود: پدرت به فدایت، من مالی ندارم تا هدیه کنم. سپس حسن ‏ را بغل کرد و بوسید و روی پای راست‏ خود قرار داد و فرمود: به این فرزندم، اخلاق و هیبت‏ خود را هدیه می‌کنم و حسین‏ را نیز بغل کرد و بوسید و بر روی پای چپ خود نهاد و فرمود: شجاعت و جود خود را به این فرزندم می‌بخشم« (ربیع الابرار، ص ۵۱۳).
2. حافظ ابونعیم اصفهانی، عالم معروف اهل‌سنت در کتاب حلیه‏الاولیاء نقل می‌گوید که او با سلسله راویان مختلف از جمله عمر بن خطاب روایت می‌کند که پیامبر اکرم فرمود: «حسن و حسین سرور جوانان بهشت هستند.» (احقاق الحق، ج ۱۰، ص ۷۰۸).
3. احمد ابن حنبل، یکی از امامان چهارگانه اهل‌سنّت در مسند خود به نقل از راویان متعدد می‌نویسد: «پیامبر، حسن و حسین را به سینه خود می‌چسباند و ‌‏فرمود: «خدایا! من این دو را دوست دارم، تو نیز آن‌ها را دوست‏ بدار.» (مسند احمد بن حنبل، ج ۵، ص ۳۶۹ ).
   ب) شخصیت و فضائل امام حسین‏ (ع)
4. ابن کثیر، عالم بزرگ شافعی در کتاب «البدایه و النهایه‏» در باره مقام امام حسین (‏ع) چنین می‏‌نویسد: «پیامبر (ص) حسن و حسین را گرامی می‌‏داشت و به آن‌ها محبت زیادی می‌کرد؛ حسین‏ از صحابه پیامبر به شمار می‌رود و تا آخرین لحظه‌های حیات پیامبر با او همراه و مصاحب بوده است و حضرت رسول نیز از او رضایت کامل داشته است.» (البدایه و النهایه، ج ۴، جزء ۸، ص ۱۴۲).
5. بخاری از ابونعیم نقل می‌کند، از عبدالله بن عمر شنیدم که در جواب کسی که از او در باره کشتن مگس در ماه محرم پرسیده بود، گفت: «مردم در باره کشتن مگس سؤال می‌کنند؛ در حالی که همین مردم پسر دختر رسول‏ الله را کشته ‏اند! پیامبر (ص) در باره حسن و حسین فرموده است: “آن‌ها گل‌های خوشبوی من در دنیا هستند.» (البدایه و النهایه، ج ۴، جزء ۸، ص ۱۴۲).
6. شیخ نورالدین علی بن صباغ مالکی، معروف به ابن صباغ‏ در باره جوانمردی آن حضرت می‌نویسد: «انس می‌گوید: خدمت‏ حسین‏ (ع) بودم که کنیزکی آمد و دسته گلی به امام هدیه کرد. امام فرمود: برو، در راه خدا آزاد هستی. پس به او عرض کردم: او که کار مهمی انجام نداد که چنین پاداشی دریافت کرد!؟ ! فرمود: آیا نشنیده‌‏ای سخن خدای تعالی را که «و اذا حییتم بتحیه فحیّوا باحسن منها» (نساء/۸۶) چون شما را احترام کردند، به بهتر از آن پاسخ دهید.
   ج) قیام امام حسین‏ (ع) در ترازوی قضاوت
7. ابوالحسن اشعری (متوفای ۳۲۴ ق)، پیشوای مکتب اشاعره، می‏ گوید: «چون ستمگری یزید از حد گذشت، امام حسین‏ (ع) با یاران خود علیه بیداد او قیام کرد و در کربلا به شهادت رسید.» (مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلحین، ص ۴۵ ).
8. علامه آلوسی (متوفای ۱۲۷۰ ق) که مرجع و مفتی اهل‌سنت عراق بود، در «تفسیر روح المعانی‏» ذیل آیه شریفه «فهل عسیتم ان تولیتم . . . ان تفسدوا فی الارض و تقطعوا ارحامکم اولئک الذین لعنهم الله» (محمد/۲۶) از احمد بن حنبل، پیشوای مذهب حنابله نقل می‌کند:
   «عبدالله پسر احمد از وی در باره لعن یزید سؤال کرد، او در جواب گفت: «کیف لایلعن من لعنه الله فی‌ کتابه؟ (چگونه لعن نشود کسی که خدا او را در کتابش لعنت کرده است؟!) عبدالله گفت: من کتاب خدا را خوانده‌ام ولی لعن یزید را ندیده‌ام؟ احمد بن حنبل در پاسخ، آیه شریفه «فهل عسیتم . . .» را خواند و آنگاه گفت: «کدام فساد و قطع رحیمی از فسادی که یزید مرتکب آن شده، بالاتر است؟!»
   سپس آلوسی می‌نویسد:
   «در لعن یزید توقف نیست؛ چون اهل کبائر و دارای اوصاف خبیثه بود و بر مردم مدینه ظلم و تعدّی کرد و حسین‏ را کشت و به اهل‌بیت پیامبر اهانت کرد.» (زندگی امام حسین (ع)، سیدهاشم رسولی محلاتی، ص ۱۵۲ ).
9. ابن خلدون می‌نویسد: «نمی‌توان گفت یزید در کشتن امام حسین‏ (ع) اجتهاد کرد و بی‌‌تقصیر است؛ زیرا صحابه‌ای که با امام حسین‏ در قیام شرکت نکرده بودند، هرگز اجازه قتل حضرت را نداده بودند. این یزید بود که با امام جنگید. این عمل یزید، نشانه فسق اوست و حسین‏ در شهادتش ماجور است؛ در حالی که یزید از عدالت‏ به دور بوده و حسین‏ علیه یک حاکم ظالم قیام کرده بود.» (مقدمه ابن خلدون، ص ۴۱۵، ترجمه پروین گنابادی).
10. دکتر طه حسین (متوفای ۱۹۷۳ م)، ادیب، نویسنده و ناقد معاصر اهل‌سنت مصر، معتقد است: «از آن‌جا که حسین از یک سو، مسئول حفظ دین و از سوی دیگر، آزاده و قهرمان است، هرگز در قبال بیعت‌خواهی یزید، سرتسلیم فرود نمی‌آورد. پس برای رسیدن به هدف خود، باید به هرکار مشروعی دست می‌زد.

بنابراین، برای احتراز و دوری از امر بیعت، به کوفه روی آورد و شهادت را بر بیعت‏ با یزید که به نوعی تایید ستم‏‌های او بود، ترجیح داد.» (علی و فرزندانش، ترجمه محمدعلی شیرازی، ص ۴۵۶ ).

5. شیخ محمد عبده، از دانشمندان اهل سنت و از مصلحان بزرگ معاصر می‌نویسد: «هنگامی که در دنیا حکومت عادلی وجود دارد و هدفش اقامه شرع و حدود الهی و در برابر آن، حکومتی ستمگری است که می‏ خواهد حکومت عدل را تعطیل کند، بر هر مسلمانی یاری و مساعدت حکومت عدل‏ واجب است و در همین باب، انقلاب امام حسین‏ (ع) است که در برابر حکومت‏ یزید، که خدا او را خوارکناد، ایستاد .» (تفسیر المنار، ج ۱، ص ۳۶۷ و ج ۲، ص ۱۸۳).

سید اسحاق شجاعی