دیپلوماسی شفاف ایران در برابر افغانستان؛ به ضرر یا به نفع ما؟

در دنیای دیپلوماسی کشورها با “زبان دیپلوماتیک” از مواضع خود، چه موافقت و چه مخالفت، با پارتنر خود صحبت میکنند. بویژه زمانیکه در موارد مهم منافع آنها با هم همگون و شبیه نباشد. مسایلی که با صراحت از آن در سخنرانی ها یا اعلامیه ها صحبت میشود قاعدتآ مواردی اند که روی آن توافق نظر وجود دارد. به ندرت در بیانیه ها، بویژه هنگام سخنرانی در ضیافت های رسمی اختلاف نظر در موردی مطرح میشود.

آنچه را که امروز کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران و وزیر خارجه سابق، گفته است در نوع خود بینظیر است و میتوان از آن بنام شفافیت در سیاست ایران در مورد نظام جدید افغانستان (امارت اسلامی) نام برد. آقای خرازی میگوید که “جمهوری اسلامی ایران قصد مداخله در امور داخلی افغانستان را ندارد، ولی طبعاً منافع مشروعی در آن کشور دارد که باید تامین شود”. بعد از تکرار یک جمله متداول که همیشه، در همه جا، توسط تمام کشور ها بیان میشود (عدم مداخله در امور داخلی همدیگر) بلافاصله این مقام علیرتبه آیرانی درباره منافع کشورش در افغانستان لیستی را بیان میکند که اصلی ترین موارد تنش احتمالی در روابط میان دو کشوررا در بر میگیرد. در مورد این منافع ایران در افغانستان کمال خرازی چنین میگوید : “امنیت مرزهای دو کشور، جلوگیری از فعالیت گروه‌های تروریستی و نفوذ تروریست‌ها به خاک جمهوری اسلامی ایران، جلوگیری از انتقال مواد مخدر به ایران، رعایت حقوق شیعیان و دیگر اقوام افغانی، حفظ و گسترش زبان فارسی به عنوان بخشی از میراث مردم افغانستان، فراهم شدن زمینه بازگشت مهاجرین افغانی مقیم ایران، تامین حقابه ایران، توسعه تجارت و بازرگانی بین ایران و افغانستان و مشارکت در بازسازی و توسعه افغانستان” از جمله این منافع است.

در میان این لیست گرچه از نگاه شخصی خوشحالم که یک کشور قدرتمند همسایه از شکننده ترین بخش مردم افغانستان و از زبان فارسی که هردو عوامل پیوند میان دو کشور اند و در برابر نظام افراطی قومی و مذهبی طالبان شکننده ترین بخش ملت را تشکیل میدهد حمایت میکند (حرف زدن از حقوق دیگر اقوام نیز مثبت است). البته به شرط آنکه این حمایت از شیعه های افغانستان مانند دهه ۱۹۸۰ به ایجاد سازمانهای شیعه افراطی مانند نصر و سپاه پاسداران مبدل نشود و هویت مستقل شیعه های افغانستان ضربه نبیند. در مورد حمایت از زبان فارسی بازهم برای من رعایت بخش است. زبان فارسی تنها به ایران محدود نمیشود. گرچه اکثریت کسانی که بزبان فارسی صحبت میکنند در ایران اند ( همانگونه که اکثریت پشتو زبانها پاکستانی اند)، ولی زبان فارسی پرگو ترین، کهن ترین، غنی ترین و زیبآ ترین زبان منطقه میباشد در افغانستان زبان اکثریت، زبان علم و فرهنگ، زبان دربار و دولتمداری تمام شاهان فارسی است که بطور آشکار طالبان ( قبل از آن حکومت اشرف غنی در برابر سکوت مجرمانه صالح و دانش) میخواهند جایگاه ملی و رسمی آن را ضربه بزنند.
به هر صورت، کشوری را سراغ دارید که با این روشنی و شفافت از منافع خود در افغانستان یاد کند ؟ بطور نمونه پاکستان به جز صلح و امنیت و خیر مردم افغانستان منافعی دیگری دارد ؟ یا چین که به مثابه حامی استراتیژیک امارت اسلامی عرض وجود کرده بطور واضح هدفی جز سرکوب اسلام گرایان ایغور چینایی در افغانستان که در کنار داعش اند ؛ و بطور پنهانی و شاید هم خیالی چشم دوختن به منابع زیر زمینی افغانستان، دارد ؟

دکتر کریم پاکزاد