تنها یک معجزه می تواند طالبان را وادار به مذاکره با دولت افغانستان کند

مذاکرات صلح از همان ابتدای طرح تاکنون با موفقیت خاصی همراه نبوده است و در شرایط کنونی که طالبان احساس می کند امریکا را در افغانستان شکست داده است و سفرهای دیپلماتیک این گروه به کشورهای مختلف افزایش یافته و طالبان خود را در قاموس یک دولت در افغانستان مطرح می کنند، صلح با این گروه سخت تر از گذشته شده است.

با افزایش حملات تهاجمی طالبان و تصرف مناطق و ولسوای های بیشتر از سوی این گروه و ناتوانی نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان در دفع این حملات و بازپس گیری مناطق از دست رفته آینده افغانستان هرچه بیشتر در ابهام و تاریکی فرو می رود و کشورهای همسایه از جمله پاکستان با نگرانی بزرگ در مورد موج عظیم مهاجرین و پناهجویان افغان می بایست منتظر اوضاع وخیم تر باشند.
طالبان افغانستان در روزهای اخیر به میدان هوایی قندهار حمله راکتی انجام دادند و به طور گسترده به شهر هرات در حوزه غرب افغانستان یورش بردند. رئیس جمهور اشرف غنی با لحنی آکنده از عصبانیت اوضاع جنگی و شرایط وخیم کنونی افغانستان را به ایالات متحده امریکا نسبت داده آن را نتیجه خروج ناگهانی امریکا از این کشور دانسته است. با بدتر شدن اوضاع و تشدید جنگ در افغانستان، کشورهای همسایه خود را مهیای مواجهه با سیل عظیم مهاجرینی می کند که از افغانستان می گریزند.
معید یوسف، مشاور امنیت ملی پاکستان، طی سخنانی در واشنگتن گفت پاکستان دیگر ظرفیت پذیرش مهاجرین و پناهجویان تازه افغانستانی را ندارد و مناطقی امنی در داخل خاک خود افغانستان برای جابه جا کردن فراریان جنگ و مهاجرین افغان می بایست در نظر گرفته شود و جامعه بین الملل باید در این مورد کمک نماید.

در بحبوحه اوضاع نامناسب امنیتی و فرار افغان ها از جنگ خانمان سوزی که به تازگی شدت یافته، مذاکرات صلح دوحه نیز قرار است وارد فاز تازه ای شود: در روزهای آینده کشورهای روسیه، چین، پاکستان و ایالات متحده امریکا، قرار است در چارچوب «تروئیکای گسترده» در دوحه گرد هم آیند تا راه حلی برای بحران افغانستان و ختم جنگ در این کشور بیابند.
این در حالی ست که مذاکرات صلح دوحه نزدیک به یک سال است با افت و خیز میان هیات های مذاکره کننده حکومت و طالبان در جریان است اما هیچ نتیجه ملموسی در پی نداشته است. طالبان همچنان بر پیش شرط های قبلی خود برای اعلام اتش بس تاکید دارد و حکومت نیز خواهان وادار کردن طالبان به احترام به ارزش هایی چون قانون اساسی، حقوق بشر، حقوق زنان و دستاوردهای هجده ساله می باشد. این وضعیت سبب شده مذاکرات صلح به بن بست کشیده شود.

پرواضح هست که تنها یک معجزه می تواند طالبان را وادار به توقف حملات و نشستن پای میز مذاکره با دولت افغانستان کند. بنابراین انتظارات از موفقیت مذاکرات صلح دوحه باید کم شود. مذاکرات صلح دوحه حکم مرگ و زندگی را دارد و رسیدن به یک راه حل سیاسی برای پایان جنگ در افغانستان هنوز با چالش روبروست. در صورت ناکامی مذکرات بین الافغانی در دوحه که به احتمال خیلی زیاد باید منتظر آن بود، گزینه های دیگری را برای ختم جنگ در افغانستان باید جست و جو کرد.

در صورت بروز چنین وضعیتی کشورهای منطقه در کم ترین اقدامی که می توانند انجام دهند می بایست اطمینان حاصل کنند که افغانستان باردیگر به پناهگاه امن گروه های تروریستی تبدیل نمی شود. طالبان براساس توافق نامه صلح دوحه که در بیست فبروری سال ۲۰۲۰ میلادی و در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ با امریکا امضا کردند متعهد شدند ارتباط خود با گروه های تروریستی از جمله القاعده را قطه کنند. با توجه به شواهد موجود طالبان هنوز با القاعده ارتباط دارد و به تعهد خود عمل نکرده است. این احتمال وجود دارد که در مناطق تحت تصرف طالبان یک بار دیگر شاهد فعالیت و حضور گروه های تروریستی فراملی باشیم. کشورهای منطقه باید مانع تبدیل شدن افغانستان به پایگاه فعالیت گروه های تروریستی فراملی شوند. به طالبان باید تفهیم شود در صورت تکرار رویه گذشته خود و تحمیل نظام خشونت بار و تاریک قبلی در زمان امارت اسلامی خود به مردم و پناه دادن به گروه های تروریستی، کشورهای منطقه و قدرت های جهان ساکت نخواهند نشست و علیه طالبان اقدام خواهند کرد.

در ارتباط با موضوع مهاجرین و پناهجویان افغان که برای فرار از جنگ به پاکستان سرازیر می شوند هم باید گفت موضع دولت پاکستان عادلانه است. این کشور ظرفیت پذیرش از سیل تازه مهاجرین را ندارد. راه حل این است که پاکستان با سازمان ملل و دیگر نهادهای بین المللی و کشورهایی که در دهه های گذشته در امور افغانستان مداخله کرده اند همکاری کند و آوارگان جنگی را در مناطقی امن و به دور از درگیری در داخل خاک خود افغانستان پناه دهند و از آنها محافظت کنند.

در شرایط کنونی که جنگ و صلح به طور همزمان به عنوان دو گزینه جدی در افغانستان دنبال می شود به همان میزان که باید به موفقیت پروسه صلح امیدوار بود به همان اندازه هم باید طرف دیگر سکه را در نظر گرفت و با درنظرداشت احتمالات موجود از جمله سقوط دولت کابل و تسلط طالبان بر افغانستان از راه جنگ به جامعه جهانی گوشزد نمود آمادگی های خود را بگیرند.

ورود قدرت های منطقه از جمله چین و روسیه و ایران به ماجرای صلح افغانستان و تلاش این کشورها برای تماس مستقیم با طالبان جهت یافتن یک راه حل دیپلماتیک برای ختم جنگ در افغانستان همه و همه می تواند خبر خوشی باشد اما نباید فراموش کرد این تلاش ها زمانی نتیجه می دهد که صادقانه و تنها به خاطر برقراری صلح در افغانستان صورت گیرد، موضوعی که با توجه به منافع متضاد کشورهای منطقه و سهامداران در افغانستان تا این لحظه مشاهده نشده است.

منبع