تاریخ پنهانی شکست دیپلماتیک امریکا در افغانستان (قسمت چهارم)

ایالات متحده و طالبان، مذاکرات رسمی را در ۲۲ جنوری ۲۰۱۹ شروع کردند. هیئت‌ها در مرکز دوحه در یک برج شیشه‌ای استوانه‌ای شکل، که مربوط به وزارت خارجه قطر است دیدار کردند. خلیل‌زاد مذاکره کنندگان امریکایی را رهبری می‌کرد و شیر محمد عباس استانکزی، دیپلماتی که مدتی در گفت‌وگوها با مذاکره کنندگان اداره اوباما در ۲۰۱۱ نیز شرکت کرده بود، تیم طالبان را رهبری می‌کرد. استانکزی در بیانیه آغازین خود گفت:” جنگ به مدت خیلی طولانی دوام داشته است. ما میلیون‌ها بیلر خون ریختاندیم. ما در افغانستان صلح از راه گفت‌وگو می‌خواهیم.”
عبد الله امینی مشاور کهنه کار فرماندهان نظامی امریکا در کابل، که بسیاری از بستگان خود را در جریان منازعه طولانی از دست داده است، حین ترجمه صحبت‌های استانکزی برای هیئت امریکایی، به شکل ملموسی گریه کرد.
خلیل‌زاد به توافقی دست یافته بود که متشکل از چهار بخش بود: امریکا افغانستان را ترک خواهد کرد؛ طالبان تضمین می‌کند که القاعده، داعش و دیگر گروه‌های تروریستی علیه امریکا عملیاتی نخواهند داشت؛ طالبان و جمهوری اسلامی برای توافق روی تقسیم قدرت مذاکره خواهند کرد؛ در نهایت آتش بس خواهد شد. بخش‌های چهارگانه با همدیگر مرتبط بودند یا آن گونه که خلیل‌زاد اغلب توضیح می‌داد: ” تا زمانی که روی همه چیز توافق نشده گویا روی هیچ چیز توافق نشده است”.

در ابتدا هردو جانب متواضع بودند. خلیل‌زاد با اشاره به سربازان امریکایی می‌گفت:”ما تا پایان اپریل نیم قوا را خارج خواهیم کرد.” استانکزی سریعا تضمین‌ها در مودر مبارزه با تروریسم را پیش‌کش می‌کرد:” ما تضمین می‌کنیم که به القاعده اجازه نخواهیم داد که به شما حمله کند.” اما وقتی خلیل‌زاد پیش‌نهاد آتش‌بس سراسری و مذاکره مستقیم با کابل برای تقسیم قدرت را مطرح کرد، استانکزی مخالفت کرد. او گفت:” ما می‌دانیم که به تنهایی بر افغانستان حکومت نمی‌توانیم و ما نیاز به کمک برای رسیدن به یک توافق مبتنی بر مذاکره داریم.” اما او می‌خواست که اول یک توافق در مورد خروج قوای امریکایی در بدل تعهدات ضد تروریستی طالبان به دست آید.

هیئت‌ها روزها رفت و آمد کردند. خلیل‌زاد در نشست نهایی گفت:” ایالات متحده بر آتش‌بس جامع اصرار دارد.” حرف نهایی طالبان اما این بود که:” اگر ایالات متحده متعهد شود که خارج می‌شود، طالبان حمله بر امریکا و قوای ناتو را متوقف خواهند کرد اما جنگ طالبان برای شکست دادن دولت غنی ادامه خواهد یافت.” و طالبان آتش‌بس با کابل را تنها به عنوان یک اجندا در مذاکرات آینده بین الافغانی، در نظر خواهند گرفت.

این با چیزی که مذاکره کنندگان امریکایی می‌خواستند فاصله داشت. یکی از دلایلی حضور قوای امریکا در افغانستان این بود که در قالب “مأموریت حمایت قاطع” از جمهوری اسلامی در برابر دشمنان مسلحش، دفاع کند. فرماندهان نظامی امریکا بر این باور بودند که ترک جنگ بدون دستیابی به یک توافق سیاسی بین افغانها و بدون آتش‌بس پایدار، هم خطرناک و هم بی شرمانه است. اما خلیل‌زاد نگران بود که ممکن است رویکرد تندروانه مذاکرات را متوقف و ترامپ را به کنار گذاشتن ناگهانی‌تر جمهوری اسلامی وادارد. او پیشنهاد کرد که دوباره به مذاکره برگردند هرچند با تأخیر.

خلیل زاد در اواخر فبروری به دوحه، هوتل شرق؛ ساختمانی با نمای سفید و [برند] ریتز کارلتون در خلیج فارس، رسید. ملا عبد الغنی برادر یکی از بنیانگذاران طالبان او را در نان چاشت ملاقات کرد. برادر معین وزارت دفاع، در حکومت طالبان قبل از سقوط بوده است. بر اساس اظهارات مقامات افغان و امریکا، برادر تا گزینش کرزی به عنوان رئیس جمهوری مخفی شده بود، پس از آن درگیر گفت‌وگوهای سری در مورد مصالحه بین طالبان و جمهوری اسلامی شد. در ۲۰۱۰ یک تیم مشترک سیا و پاکستانی، برادر را در کراچی بازداشت کردند، پاکستان او را زندانی و بعدتر به حبس خانگی سوق داد. خلیل‌زاد که به عنوان نماینده خاص امریکا در صلح افغانستان مقرر شد، از قمر جاوید باجوه رئیس ستاد ارتش پاکستان خواست که ملا برادر را به نشانه حسن نیت، ازاد کند. به گفته لیزا کورتز یک متخصص امور افغانستان در بخش امنیت ملی ترامپ که تنظیم کننده این ملاقات بود، خلیل زاد به برادر گفت:” من در باره شما مطالعه کرده ام و میدانم شما مرد صلح هستین.” برادر جواب داد:” میدانم که اگر شما در این موقعیت نبودین من اینجا ننشسته بودم.”

خلیل‌زاد و پمپئو نقش برادر در دوحه را به عنوان نشانه جدیت طالبان در گفت‌وگوها می‌دانستند.( چنانکه پمپئو یک بار به اشرف غنی گفته بود، که “ملابرادر بسیار یک بازیگر پیچیده است.”) روز بعد خلیل‌زاد به اتاق ملا برادر در هوتل رفت؛ جایی که مشرف به استخر شنا بود و زنانی که با مایو دراز کشیده بودند، دیده می‌شدند.

خلیل‌زاد به شوخی گفت که “شما انگار در بهشت هستین،” اشاره به اعتقاد رایج مسلمانان مبنی برا اینکه بعد از مرگ با بهشتی از نهرها و دختران باکره مواجه خواهند بود. ملا برادر به سمت پنجره رفت و پرده را کشید.

مذاکرات بین امریکا و طالبان در طول بهار ادامه یافت؛ ابتدا در هوتل شرق و سپس در کلپ دیپلماتیک قطر. برادر همیشه در جلسات حضور پیدا نمی‌کرد، اما خلیل‌زاد گهگاهی به صورت خصوصی به دیدار او در اتاقش می‌رفت. خلیل‌زاد همچنین تماس جداگانه از طریق واتسپ با تعداد از اعضای هیئت طالبان و با معدود دستیاران اشرف غنی داشت و گاهی به خود اشرف غنی از طریق سیگنال پیام می‌داد. مانور سریع دیپلماتیک خلیل‌زاد، تعقیب اینکه او چه می‌کند را برای مقامات در پنتاگون و کاخ سفید، سخت کرده بود. یکی از مقامات پنتاگون می‌گوید تعدادی از اعضای تیم مذاکره کننده این فکاهی را تکرار می‌کنند که:” جذاب‌ترین سخت افزار قابل بهره‌برداری جهان، گوشی موبایل، زل است.” زیرا او همیشه در حال بحث و گفت‌وگو است که هیچ کسی از ان اطلاع ندارد. مقامات می‌گویند[اما خود] خلیل زاد آن را”بداهه می‌نامید.” اما برای بقیه ما این کار نوعی هرج و مرج بود. غنی در ۲۹ اپریل یک نامه به پمپئو فرستاد و در آن شکایت کرد که او از گفت‌وگوهای خلیل.زاد با طالبان حذف شده است و خلیل زاد در کل مذاکرات شانزده روزه تنها شش دقیقه با او صحبت کرده است.

جلسات رسمی با حضور استانکزی و دیگر مذاکره کنندگان طالبان به شمول زندانیان پیشین گوانتانامو که در دوره گفت‌وگوهای زمان اوباما آزاد شده بودند برگزار می‌شد. نشست‌های صبح برای ساعت ده و نیم تنظیم شده بود، امریکایی‌ها اول میامدند و طالبان کمی دیرتر. با شروع تابستان دو طرف به مبادله پیش‌نویس‌ها برای نسخه‌ نهایی توافقنامه پرداختند. خلیل‌زاد ۱۴ جولای را به عنوان روز اعلام امضای توافق در نظر گرفته بود، به همین خاطر برنامه‌ریزی برای شروع بی‌درنگ مذاکرات تعقیبی طالبان و نمایندگان جمهوری اسلامی در اسلو برای تصمیم‌گیری در باره آینده افغانستان، را شروع کرد.

امریکایی‌ها تا این زمان به این جمع بندی نرسیده بودند که آیا طالبان آتش‌بس با جمهوری اسلامی را قبول خواهند کرد یا خیر؟ مولی فی، معاون خلیل‌زاد، استانکزی را در این مورد زیر فشار قرار داد و آن را به عنوان ” موضوع فدق العاده با اهمیت” برای رهبران ارشد امریکا توصیف کرد. استانکزی اما تکانی نمی‌خورد، او درخواست تازه‌ای مطرح کرد: آزادی هزاران زندانی طالبان که در بند حکومت غنی بودند.

نمایندگان طالبان اصرار داشتند که برای مجاب کردن فراکسیون‌های بسیار تندرو خود نیاز به امتیاز دارند که انها فایده گفت‌وگوهای صلح را ببینند. خلیل‌زاد گفت امریکا تلاش می‌کند که غنی را برای پذیرش این خواسته طالبان تشویق کند. اندرو وال یک فرمانده نیروی دریایی امریکا در “حمایت قاطع” می‌گوید:” افسران نظامی امریکایی حاضر در محل، وقتی متوجه شدند که طالبان ممکن است زندانیان خود را بدون اینکه امریکا آتش‌بس را بدست آورده باشد، آزاد ‌کنند، خواستند که محل جلسه را ترک کنند. خلیل‌زاد آشکارا به دنبال یک معامله بود و به نظر می‌رسید که مایل است تقریبا همه چیز را به طالبان بدهد. روشن نبود که ما اصلا خط قرمز واقعی داریم؟” در سوم جولای مسوده توافقنامه بازنگری شد تا آزادی حدود پنج هزار زندانی طالبان در ان درج شود.( از ان طرف طالبان یک هزار زندانی حکومت افغانستان را آزاد خواهند کرد.)

منبع: The New Yorker
برگردان: قاسم عرفانی

ادامه دارد…