آیا «لویه جرگه» می‌تواند مشکل افغانستان را حل کند؟

آقای کرزی این روزها هر طرف صدا می‌زند و مصاحبه می‌کند و احتمالا جلسه برگزار می‌کند و داد و فریاد راه انداخته که «لویه جرگه» برگزار کنیم تا مشکل افغانستان حل شود.
باید گفت که لویه جرگه نه تنها مشکلی را نمی‌تواند حل کند که خود برای افغانستان و مردم آن همیشه مشکل ساز بوده است. در تمام لویه جرگه های بیست سال اخیر همین کرزی دخیل بوده و جزو طراحان و گردانندگان آن بوده است. خوب کدام مشکل کشور را حل کرد؟ آیا بر مشکلات نیفزود؟ چیزی که نتیجه نداده چرا از تجربه ای که جز شکست نبوده باز استفاده کنیم؟
از سویی خود گردهمایی که نامش «لویه جرگه» است، هیچگاه نمی‌تواند کارآمد باشد. نه تنها حلال مشکل نیست که خود مشکل ساز است. یک تجمع پوسیده و بدوی است. در طول تاریخ تشکیل خودش، این تجمع یک تجمع بدوی بوده و راه حل آن هم بدوی است. از زمان هوتکیان و ابدالیان تا بارکزایان این جرگه معمول بوده است. این قبایل در حال خیز، که روزی در پتان و روز دیگر در پنجاب و لاهور و کوههای سلیمان بودند، خود از قبایل کوچکتری مانند نورزی و اچکزی و زی زی های دیگر تشکیل شده اند و همچنان موسی خیل و تره خیل و خیلهای دیگر. هم‌چنان که سرانشان به عنوان کلان طایفه و ایل و قبیله مسلح و آماده زد و خورد با دیگر قبایل بودند، نمی‌شد به جای کلان آن قبیله کسی دیگر را جایگزین کرد و ناگزیر باید همان آدم می‌آمد و در غیر آن باید با آن قبیله می‌جنگید. اما امروز که در کشور چنین قبایل و طوایفی که مستقلاً با افراد خود در منطقه خاصی حکمروایی کنند نداریم پس جرگه ای که تمثیل کننده قبال باشد هم کارایی ندارد و تشکیلش مشکلی را حل نمی‌کند، کما اینکه در طول تاریخ اش هم مشکلی را حل نکرده است. در طول تاریخ، ممثل این جرگه ها قوم خاصی بوده که صرفاً از تبارهای خودشان افرادی را برگزیده و به اصطلاح لویه جرگه ساخته اند. اگر هم از اقوام دیگر بوده صرفاً تماشاچیان بی تاثیر در تصمیم‌گیری بوده اند. از سوی دیگر در کشور اقوام و قبایلی ساکن بوده اند و هستند که هیچگاه این نوع تجمع را راه حل مشکل نمی‌دانسته‌اند. تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها و سایر اقوام کشور با تدویر چنین جرگه ای موافق نبوده اند.
بله مشکل افغانستان را می‌توان با انتخابات بدون تقلب، شفاف و شرکت تمام مردم افغانستان پیدا کرد و باز توسط رأی آنها حل کرد و یا همه پرسی که از همه مردم پرسیده شود. نه اینکه چند نفر را از ولایات و ولسوالی‌ها آورد و به نام لویه جرگه که آن افراد هم از طرفداران خودشان باشد تصمیم گرفت و دولت ساخت و قانون تدوین کرد.

علی اکبر فیاض