آیا افغانستان پس از خروج نیروهای امریکایی سقوط می کند؟/ شباهت های دولت داکتر نجیب و اشرف غنی

سرنوشت حکومت افغانستان پس از خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی پیچیده تر از آن چیزی ست که گهگاهی تصور می شود. این سرنوشت درس هایی برای حکومت کنونی کابل دارد. اتحاد جماهیر شوروی پس از خروج از افغانستان توجه خاصی به اقتدار و حفظ دولت به جا گذاشته از خود نکرد و افغانستان در یک نابسامانی بزرگ فرو رفت که آثار منفی آن هنوز دامن افغان ها را رها نمی کند. وضعیت فعلی دولت اشرف غنی نیز به گونه ای ست که بیم پشت کردن امریکا به افغانستان وجود دارد. از یک شو پروسه صلح به نتیجه مطلوب نرسیده و از سوی دیگر مذاکرات صلح بین الافغانی که با هدف ختم جنگ چندین ساله در دوحه قطر راه اندازی شده است پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشته است. در چنین شرایطی پیشی بینی ها خیلی امیدوار کننده نیست و گفته می شود پس از خروج نیروهای نظامی ایالات متحده امریکا از افغانستان، طالبان با هدف تصرف کل قدرت به میدان می آیند و دولت کابل سقوط می کند. اینکه تا چه اندازه این پیش بینی می تواند درست باشد را گذشت زمان نشان می دهد.

در هشتم فبروری سال ۱۹۸۸ میلادی، میخائیل گورباچف، رئیس جمهور وقت اتحاد جماهیر شوروی، اعلام کرد نیروهای نظامی کشورش را از افغانستان بیرون می کشد. روند خروج نیروهای ارتش سرخ از افغانستان در پانزده ماه می آغاز و در پانزده فبروری ۱۹۸۹ تکمیل شد. اتحاد جماهیر شوروی پس از خروج یک حکومت کمونیستی به رهبری داکتر نجیب الله احمدزی از خود در افغانستان بر جای گذاشت. در آن زمان همان طور که توماس بارفیلد، محقق و پژوهشگر، نوشت:«در سطح جهان باورها بر این است که با خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان، مجاهدین پایگاه های دولتی را سرنگون خواهند کرد، شهرهای منطقه ای را تصرف خواهند نمود و طی تنها چند ماه و شایده هم چند هفته رژه پیروزی خود را در کابل راه اندازی می کنند.»

داکتر نجیب الله احمدزی اما توانست دولت خود را سه سال پس از خروج نیروهای نظامی ارتش سرخ از افغانستان سرپا نگه دارد تا اینکه در اپریل سال ۱۹۹۲ میلادی حکومت داکتر نجیب به دلیل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و قطع کمک های شوروی به وی در دسمبر سال ۱۹۹۱ سرنگون شد.

اعلام خروج نیروهای امریکایی از افغانستان

جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده امریکا سرانجام در میان کش و قوس های به جا مانده از توافق نامه صلح امریکا با طالبان در زمان دونالد ترامپ، در چهاردهم اپریل سال جاری میلادی اعلام کرد نیروهای نظامی امریکا را از افغانستان خارج می سازد. روند خروج نیروهای ایالات متحده امریکا از افغانستان بر اساس اعلام جو بایدن از اول ماه می آغاز شده و قرار است تا یازدهم سپتامبر سال جاری میلادی به پایان برسد. تا اینجای کار داستان خروج امریکا از افغانستان شباهت بسیاری به خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق از افغانستان دارد: شوروی دولت کمونیستی داکتر نجیب را از خود در کابل به جای گذاشت و امریکا قرار است حکومت کابل به ریاست جمهوری داکتر محمد اشرف غنی را از خود برجای گذارد. در زمان اعلام برنامه خروج نیروهای امریکایی از افغانستان توسط جو بایدن پیش بینی های زیادی صورت گرفت که می گفت با خروج امریکا، طالبان به سرعت سنگرها و پایگاه های دولتی را سرنگون می کنند، شهرهای منطقه ای را تصرف می نمایند، یک جنگ داخلی به مراتب گسترده تر را به راه می اندازند و برای سرنگونی حکومت غنی در کابل رژه نظامی می روند.
آیا این پیش بینی ها درست از آب در خواهد آمد یا همانند پیش بینی هایی که در مورد دولت داکتر نجیب الله شده بود این پیش بینی ها نیز بیش از حد تند و مبتنی بر فرضیات غلط است؟ پس از خروج نیروهای امریکا و متحدین بین المللی اش از افغانستان باید منتظر چه حوادثی باشیم؟

پاسخ صحیح به این سوال نیازمند واکاوی دقیق خروج نیروهای نظامی اتحاد جماهیر شوروی سابق از افغانستان و مقایسه شرایط موجود در سال ۱۹۸۹ با شرایط حال حاضر افغانستان می باشد. همان طور که می بینید بین این دو مورد شباهت های قابل ملاحظه و در عین حال تفاوت های فاحشی وجود دارد که به پیش بینی ما در مورد آینده افغانستان پس از خروج نیروهای امریکایی و ناتو کمک می کند.
زلمی خلیلزاد که در سال ۱۹۹۱ به عنوان تحلیل گر فعالیت می کرد و امروز نماینده ویژه ایالات متحده امریکا در امور صلح افغانستان است، سه مورد را در پیش بینی هایی که سقوط فوری دولت نجیب الله را انتظار می کشیدند، شناسایی نمود. این سه مورد عبارت بودند از « ضعیف بودن دولت داکتر نجیب و سرنگونی آن پس از خروج اتحاد جماهیر شوروی، خروج مشاوران نظامی شوروی سابق از افغانستان که توازن نظامی را به نفع مجاهدین به هم زد و در نهایت تنها نگرانی اتحاد جماهیر شوروی در مورد فاصله مناسب بین خروج از افغانستان و سقوط دولت داکتر نجیب.» اتحاد جماهیر شوروی در مقطع کوتاهی کمک های نظامی و مالی خود به داکتر نجیب الله احمدزی را محدود نمود و این خود در سقوط دولت کمونیستی داکتر نجیب الله بی تاثیر نبود. البته نباید فراموش کرد دلایلی که زلمی خلیلزاد در سقوط دولت داکتر نجیب الله احمدزی ذکر کرده اند نمی تواند به طور کامل درست باشند. از سویی هم ارزیابی و بررسی اینکه چرا دلایل ذکر شده توسط زلمی خلیل زاد در مورد سقوط دولت داکتر نجیب درست نیست، خود می تواند آموزنده و مفید باشد.

منبع