«هبة الله» انتخاب هوشمندانه طالبان

انتخاب ملا هبة الله آخوند زاده به عنوان رهبر جدید طالبان، حیرت های زیادی را برانگیخت. پیش بینی های اولیه، دو نام حقانی و ملا یعقوب را محمتل ترین افراد برای رهبری آینده طالبان قلمداد می کردند.
اینک با مشخص شدن رهبر جدید طالبان، به نظر می رسد که این گروه، هوشمندانه ترین انتخاب خود برای تعیین رهبر جدید را پشت سر گذاشته است.
بدون شک، رهبران طالبان آسیب شناسی دقیقی نسبت به نقاظ ضعف خود داشته و بر اساس همین آسیب شناسی، ملا آخوند زاده را به عنوان رهبر جدید خود برگزیده اند.. دلایل من در رابطه با این ادعا، موارد زیر است:
پس از مرگ ملا عمر و علنی شدن این واقعه، ملا اختر منصور تلاشهای زیادی برای تجمیع نیروهای طالبان در سطح افغانستان تحت فرماندهی واحد کرد، اما در این راستا، علیرغم توفیق های نسبی، کاملا هم موفق نبود. اصلی ترین مشکل اختر منصور این بود که او یک فرمانده نظامی خوب به حساب می آمد نه یک رهبر.
ملا اختر منصور هرچند که فرد جسور و با تجربه ای به نظر می رسید و با اتکا به ویژگیهای اجرایی بالای خود، توانسته بود بخش عمده ای از طالبان را با خود همراه سازد، اما کماکان برای کسب مشروعیت، نیاز به همراهی آن دسته از شخصیت های طالبان داشت که به لحاظ علمی و معنوی، در میان توده سنتی مردم، نفوذ و جایگاه های ویژه داشتند.
این نقص، موجب شده بود تا عده قابل توجهی از طالبان، همراهی با اختر منصور را بر نتابند و مدام، بر طبل مخالفت با او بکوبند. چرا که به ظن آنها، عملکرد اختر منصور، به خودی خود وجه دینی و شرعی نداشت.
سه روز قبل که خبر کشته شدن رهبر طالبان در خروجی رسانه ها قرار گرفت، عده ای با تکیه بر وضعیت کنونی طالبان گمان می کردند که اکنون، نظام سازمانی طالبان به هم خواهد ریخت و قوماندان های ارشد طالبان، هر کدام به طور مجزا، مدعی رهبری طالبان خواهند شد. اما ظاهرا این تحلیل به واقعیت نپیوست و طالبان در یک اقدام هوشمندانه، کسی را به رهبری خود انتخاب کرده اند که به لحاظ معنوی، نقوذ غیر قابل اتکاری در میان مولوی های اهل سنت و نیز رهبران طالبان دارد.
«ملا هبة الله آخوند زاده» که علمای اهل سنت افغانستان او را به عنوان شیخ الحدیث احترام می گذارند، کسی است که علی الظاهر از جایگاه علمی بالایی در میان طرفداران خود برخوردار است و طالبان، مشروعیت بسیاری از فعالیت های خود را از طریق تکیه بر فتواهای او کسب می کنند.
وی، نه سابقه اجرایی و سیاسی مهمی دارد و نه هم تجربیات نظامی کافی برای مدیریت جنگ، اما او ابزاری را در اختیار دارد که هیچ یک از دیگر رهبران طالبان، به آن ابزار  ـ حداقل در حد و اندازه او ـ مجهز نیستند.
هبة الله، سالهای طولانی قاضی القضات طالبان بوده و پس از مرگ ملا عمر، رهبری معنوی و فکری و اعتقادی طالبان را به عهده داشته است.
زمانی که ملا اختر منصور، مدعی جانشینی ملاعمر شد، مخالفت های زیادی با او صورت گرفت. این مخالفت ها عمدتا به این دلیل بود که او نفوذ معنوی کافی در میان رهبران و بدنه طالبان را نداشت. اکثر طالبان قدرت اجرایی و مدیریتی اختر منصور را تایید می کردند، اما برای تشکیلاتی که عملکردهای آن مبتنی بر نوع جهان بینی آنهاست، داشتن نفوذ معنوی و نظریه پرداز بودن در مسائل فکری و اعتقادی مرتبط با تشکیلات، بیش از قدرت اجرایی دارای اهمیت است. چرا که موجب مشروعیت بخشی به همه عملکرد های سازمان می شود.
مشکل اصلی طالبان در دوره زعامت اختر منصور، مجهز نبودن این گروه به یک «امیرالمومنین» بود و ملا اختر منصور حتی اگر زنده هم میماند، هرگز نمی توانست در قد و قامت یک امیرالمومنین واجب الاطاعه برای طالبان ظاهر شود و همین مساله هم باعث شده بود تا عده زیادی از شخصیت های طالبان، با وی از در مخالفت در آیند.
اما ملا هبة الله آخوند زاده، کسی است که طالبان او را شیخ الحدیث می خوانند و رتبه استادی برای او قائل اند. اگر ملاهبة الله فتوایی صادر کند، بسیاری از افراد بدنه طالبان، بدون چون و چرا برای اجرای آن آمادگی دارند و از این حیث، شاید هیچ کس دیگری نتواند جایگاه ملا هبة الله را تهدید نماید.
عدم آشنایی ملاهبة الله با تاکتیک های جنگی چیزی ن یست که بتواند در مسیر رهبری او و انسجام یافتن طالبان خللی وارد کند. در میان طالبان، کسانی همچون حقانی و دیگران، در سایه کسب مشروعیت از جایگاه دینی هبة الله به راحتی می توانند کلیه عملیات های نظامی خود را سازماندهی نمایند.
با انتخاب آخوند زاده به رهبری طالبان، اصلی ترین مشکل این گروه در تجمیع همه افراد هوادار طالبان، تا حدی زیادی رفع خواهد شد. هبة الله با تکیه بر جایگاه علمی و مذهبی خود می تواند «امیرالمومنین» جدید طالبان باشد و مدیریت عملیات های نظامی را به معاون خود واگذار نماید. به این ترتیب، با بهره گیری از ابزار فتوا و مرجعیت دینی، بسیاری از هواداران طالبان، به لحاظ شرعی خود را مکلف به همکاری با بخش هاظ نظامی طالبان خواهند دانست.
با این وصف، بر خلاف دیدگاه عده ای که گمان می کنند طالبان بعد از مرگ اختر منصور دچار تشتت بیشتر شده و درگیری های میان سازمانی آنها افزایش خواهد یافت، باید منتظر باشیم تا طالبانی منجسم تر از دوره اختر منصور به لحاظ ایدئولوژیکی و نظامی را شاهد باشیم.
زین پس، مرجعیت دینی و نظامی طالبان مجراهای خاص خود را خواهند یافت و هبة الله دقیقا در جایگاه شخص ملا عمر قرار خواهد گرفت.
به همین دلایل، انتخاب وی را هوشمندانه ترین انتخاب ممکن برای طالبان می دانم. انتخابی که گام نمی کنم بدون مشورت سازمان استخباراتی پاکستان انجام شده شده بود. چرا که این کشور، با حذف اختر منصور از معادلات، یکی از ابزار های اصلی خود برای امتیاز گیری در منطقه را از دست داده و پراکنده شدن بیش از پیش طالبان، پاکستان را در موضع ضعف قرار می دهد. از همین رو، پاکستان نیازمند یک طالبان قوی و قدرتمند است که علی الظاهر در شرایط کنونی به آن دست خواهد یافت.

سید احمد موسوی مبلغ