نظام ریاستی یا پارلمانی؟؟

صرف نظراز این که نظام سیاسی کشور ریاستی یا پارلمانی باشد؛ نحوه ی عملکرد نخبگان سیاسی بر اساس صلاحیتهای تعریف شده ی قانونی آنان بیشترحایز اهمیت است.

معمولاً برخی چیزها حتی در کشورهای توسعه یافته؛ مانند قانون اساسی هر قدر هم که خوب و دموکراتیک تدوین شده باشد اما در عمل توسط نخبگان سیاسی به گونه ای دیگر تطبیق می شود.

هر کدام از دو نوع نظام سیاسی ریاستی و پارلمانی؛ دارای مزایا و معایب خاص خود می باشند.

برخلاف دیدگاه برخی؛ نوع نظام سیاسی افغانستان نه ریاستی؛ بلکه نیمه ریاستی است یعنی عملاً تفکیک قوای مطلق وجود ندارد و نوع تعامل قوه ی مجریه و مقننه درتعیین تصمیم گیری ها موثر است.

هر چند برخی معتقدند با توجه به ناهمگون بودن جامعه افغانستان و شکافهای قومی؛ نظام پارلمانی بهتر می تواند منافع ملی را تأمین نماید اما باید گفت اساساً این نوع نظام؛ حزب محور است یعنی احزابی که اکثریت آرا را در انتخابات به دست بیاورند می توانند در تعیین مقامات قوه ی مجریه نقش محوری ایفا نمایند.

به دو دلیل عمده؛ نظام پارلمانی در افغانستان مناسب به نظر نمی رسد.

۱) احزاب موجود در افغانستان با توجه به ماهیت شخص محور و قوم محور بودن؛ احزاب ملی نمی باشند. ضمن آنکه منافعی که توسط این گونه احزاب تعریف می شود بیشتر از آن که منافع ملی باشد؛ منافع قومی و حزبی است و این مساله تنش های قومی را بیشتر خواهد ساخت. در خوش بینانه ترین حالت؛ احزاب موجود صرف نظر از میزان کارآمد بودن آنها فقط شکل صوری حزب را دارا هستند و با احزاب معیاری و کارویژه های آن به لحاظ ماهیتی؛ بسیار تفاوت دارند.

۲) با توجه به ذهنیت تاریخی مردم افغانستان از کارکرد احزاب؛ باورها نسبت به عملکرد مثبت آنها رنگ باخته است. به نظر می رسد دوران حزب گرایی در این کشور به سرآمده است. بر این اساس نمی توان انتظار داشت نظام پارلمانی یا ریاستی مطلق در این کشوراز کارایی لازم برخوردار باشد. بلکه نظام نیمه ریاستی – نیمه پارلمانی بیشتر متناسب با جامعه افغانستان به نظر می رسد.

دکتر ذکیه عادلی