عملیات برای آزادسازی تلعفر عراق/ چرا این شهر مهم است؟

رسانەهای عراقی به نقل از فرماندهی ارتش عراق روز سه شنبه اعلام کردند، حملات هوایی برای آزادسازی شهر تلعفر آغاز شده است.

پیش از این عثمان الغانمی، رئیس ستاد مشترک ارتش عراق اعلام کرده بود، ارتش در انتظار چراغ سبز حیدر العبادی، نخست وزیر عراق است.

به نقل از السومریه‌نیوز، محمد الخضری، سخنگوی وزارت دفاع عراق، روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با شبکه خبری «راشاتودی» اعلام کرد: نیروی هوایی عراق با اجرای حملات هوایی علیه استحکامات داعش، نبرد آزادسازی شهر تلعفر را آغاز کرد. الخضری گفت: نیروهای مشترک عراقی منتظر هستند، تا حملات هوایی به مواضع داعش تکمیل شود و پس از آن حمله زمینی را آغاز کنند.

از سوی دیگر، رائد شاکر جودت، فرمانده پلیس عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد: نیرو‌هایی از تیپ زرهی و نیروهای نخبه به سمت تلعفر حرکت می‌کنند و به‌منظور آمادگی برای نبرد بعدی آزادسازی، در مواضع نظامی‌شان مستقر می‌شوند. نیروهای بسیج مردمی عراق موسوم به «الحشد الشعبی» نیز یک روز قبل از نزدیک بودن آغاز عملیات آزادسازی شهر تلعفر خبر داده بودند. با این حال تلعفر کجاست و چرا اهمیت دارد؟

تلعفر کجاست؟

تلعفر در شمال عراق دومین شهر ولایت نینوا است، که از سال 2014 تحت اشغال داعش قرار دارد. اگرچه موصل اولین و بزرگ ترین شهر ولایت نینوا است، اما براساس آمار منتشر شده در سال 2007، تلعفر با 80 هزار نفر جمعیت دومین شهر بزرگ نینوا به شمار می‌رود. فاصله زمینی تلعفر با شهر موصل که به تازگی از اشغال داعش آزاد شده تنها 65 کیلومتر است و حالا نیروهای عراقی پس از عملیات موصل و بیرون راندن داعش از این شهر، تلعفر را نیز از اشغال داعش آزاد می کنند. از نظر جغرافیایی تلعفر در مسیر جاده موصل به سمت سوریه قرار دارد.

براساس سرشماری رسمی سال 2012 میلادی جمعیت تلعفر بالغ بر 300 هزار نفر بود. از لحاظ بافت جمعیتی اغلب ساکنان تلعفر شیعی و از طایفه ترکمن هستند، پس از آن اهل سنت ترکمن و در پی آن اقلیت‌های اهل سنت کُرد و عرب قرار می‌گیرند.

ماه گذشته نیز داعش اقدام به اعدام 200 شهروند ترکمن در تلعفر نمود، که این خبر از جانب وزارت دفاع عراق نیز تائید شد. تلعفر در تاریخ باستانی خود حاکمیت هخامنشیان و پس از آن سایر سلسله‌های پارسی را به یاد دارد. با این حال با تاسیس عثمانی، تلعفری بخشی از امپراطوری خلافت عثمانی گردید و عثمانی‌ها نیز با تاسیس قلعه‌های باستانی بر تپه‌های مرتفع این شهر، کنترل منطقه به ویژه مناطق تحت سکونت ایزدی‌ها را در دست گرفتند.

در تاریخ معاصر تلعفر بخشی از عراق شد و در نهایت در سال 2014 بود که این شهر باستانی به اشغال داعش در آمد.

چرا تلعفر مهم است؟

تلعفر شهر مهم نینوا و در مسیر موصل به سوریه است و کلیه ارتباطات گروه‌های تروریستی و داعش از سوریه به سمت عراق با عبور از این شهر انجام می‌شود. لذا موقعیت جغرافیایی تلعفر جهت قطع مسیر لجیستیکی و پشتیبانی از داعش بسیار مهم است. شهر تلعفر همچنین در شمال غرب موصل یکی از معدود شهرهای مهم باقی مانده در دست داعش در عراق است که ترکیب جمعیتی ترکمان، کرد، عرب، شیعه، سنی و مسیحی آن باعث حساسیت‌های منطقه‌ای و بین المللی شده است.

در حال حاضر تخمین زده می‌شود، حدود ٢٠٠٠ فرد مسلح در داخل و خارج تلعفر حضور داشته باشند، که پیشروی نیروهای عراقی در عمل به تلفات گسترده اعضای تررویستی داعش در این شهر منجر خواهد شد. در واقع بعد از آزادسازی موصل، تلعفر در ولایت نینوا بزرگ‌ترین پایگاه گروه تروریستی داعش در منطقه محسوب می‌شود.

از طرف دیگر شهر تلعفر در مرکز و کانون مثلث مرزی است، که اضلاع آن را عراق و ترکیه و سوریه تشکیل می‌دهند، به گونه ای که با مرز سوریه و همچنین ترکیه تنها 60 کیلومتر فاصله دارد. بنابراین، بخش بسیار مهمی از اهمیت تلعفر به موقعیت جغرافیایی این شهر باز می‌گردد، که حلقه ارتباط بین سه کشور عراق و سوریه و ترکیه بشمار می‌آید.

گفته شده پس از سقوط صدام و اشغال عراق توسط آمریکا، شهر تلعفر مقاومت بسیاری را برای جلوگیری از ورود نیروهای نظامی امریکایی نشان داد و در سپتامبر سال 2005 میلادی، یعنی نزدیک به دو سال پس از ورود آمریکا به عراق، 5 هزار نظامی آمریکایی برای اشغال این شهر پیشروی به سمت آن و عملیات نظامی گسترده‌ای را آغاز کردند. این حمله که از آن به عنوان بزرگ ترین حمله انجام شده علیه تلعفر یاد می‌شد، آوارگی صدها خانوار ساکن تلعفر را به دنبال داشت.

آوارگان تلعفری نقل کرده بودند، که آمریکایی‌ها در بمباران شهرشان از سلاح‌های تحریم شده بین المللی استفاده کرده‌اند و تنها با استفاده از این سلاح‌ها بود که 22 سپتامبر 2005 توانستند، وارد آن شده و تلعفر را به اشغال خود درآورند.

تا 15 جون سال 2014 میلادی تلعفر همواره خاری در چشم اشغالگران بود، تا اینکه در این تاریخ بدست «داعش» تصرف شد و به دلیل موقعیت راهبردی و حیاتی‌اش که ارتباط دهنده موصل در عراق به شهر رقه در سوریه بود، خیلی زود به یکی از مهم ترین پایگاه‌های داعش در نینوا و کشور عراق تبدیل شد.

در جریان اشغال تلعفر به دست داعش، این شهر باستانی آماج شدیدترین بمباران‌ها و حملات هوایی ائتلاف آمریکایی قرار گرفت، که بنابر ادعای آوارگان تلغفری، بسیاری از مردم شهر و غیرنظامیان در این مدت هدف حملات ائتلاف ضدداعش قرار گرفتند. این وضعیت منجر به مهاجرت نیمی از ساکنان تلعفر به مناطق مختلف عراق و خارج از عراق گردید.

از آنجا که تلعفر برای داعش نقطه ارتباط  موصل عراق و رقه در سوریه بوده است، بنابراین حفظ آن برای این گروه اهمیت بسیار زیادی دارد. ابوبکر البغدادی، سرکرده داعش، با درک این اهمیت طی مدت اشغال این شهر، اداره آن را به عناصر خارجی از جمله تروریست‌های آذربایجانی و ترکمنستانی و ازبکستانی و قفقازی واگذار کرد، که از خاک ترکیه به همراه خانواده‌های خود که به گفته اهالی شهر بالغ بر 300 خانوار می‌شدند، وارد تلعفر شده و خانه‌های اهالی شهر که از بیم وحشی گری و جنایات آنها، به مناطق دیگر پناهنده شده بودند را اشغال کرده و تلاش داشتند، آینده جدید خود را در تلعفر بنا کنند.

نور الدین قبلان، رئیس کمیته اجرایی جبهه ترکمن‌های عراق می‌گوید: داعش به خانواده‌های عناصر خود که از سوریه وارد تلعفر شده بودند، 200 باب خانه از خانه‌های شخصیت‌ها و افراد سرشناس شهر از جمله خانه «قبلان» را اهدا کرد.

همچنین ده‌ها خانه و مرکز و دایره دولتی و حکومتی را به مقرهای امنیتی و عملیاتی و انبارهای تسلیحاتی و مواد غذایی و دارویی خود تبدیل کردند. خاک حاصل خیز نیز منطقه تلعفر را به یکی از قطب‌های کشاورزی عراق با تولید انواع محصولات زراعی مانند گندم و جو و پنبه و میوه‌جات مانند انجیر و انار تبدیل کرده بود.

درحالی که مشاغلی مانند دامداری و دامپروری نیز از پیشه‌های مهم مردمان شهر بود و این جدای از معادن فسفر و گوگرد و منیزیم تلعفر بود که موجب می‌شد، نه تنها نیازهای خود را در تمام زمینه‌ها برآورده سازد، بلکه تامین کننده نیازهای مناطق دیگر تحت تصرف داعش باشد. این امتیازات به شدت اشتهای داعش برای قبضه کردن کامل تلعفر را باز کرده و موجب شده در همان ماه‌های اول اشغال شهر تدابیر ویژه‌ای در آن اتخاذ کند.

تلعفر فقط برای داعش حائز اهمیت نبود، بلکه ترکیه نیز نگاهی ویژه به این شهر داشت. در درجه اول باید تاکید کرد، که روابط خوب ترکمن‌ها با کُردها بویژه حزب «کارگران کردستان» که آنکارا و کشورهای غربی آن را در فهرست گروه‌های تروریستی‌ درج کرده‌اند و در مناطق وسیعی از غرب استان نینوی از ذمار گرفته، تا سنجار فعالیت دارد و همچنین رابطه نزدیک ترکمن‌ها با شیعیان عراق از جمله نیروهای بسیج مردمی این کشور که خود آنها نیز در آن عضویت دارند، به شدت احساس خطر می‌کنند.

لذا ترکیه از یک سو به خاطر منافع خود و از سوی دیگر فشار کشورهای اروپایی با دقت هرچه تمام‌تر تحولات جاری در تلعفر و عملیات آزادسازی آن به دست نیروهای بسیج مردمی را رصد کرده و از هیچ اقدامی برای ممانعت از تحقق این امر فروگذاری نمی‌کند؛ چه بسا یکی از دلایل اقدام آنکارا در اعزام نظامیانش به شمال عراق و پافشاری جهت مشارکت در عملیات آزادسازی و موصل، تاثیر گذاری بر روند آزادسازی مناطقی همانند تلعفر توسط نیروهای عراقی باشد.