سراب صلح!

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در دومین ایستگاه از اولین سفر خارجی‌اش، روز گذشته ریاض را به مقصد تل‌آويو ترک کرد و در میدان هوایی بن گوریون مورد استقبال بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل قرار گرفت.

ترامپ در ابتدای ورود به اسرائیل، درخصوص امکان برقراری صلح و امنیت در منطقه خاورمیانه، چنین گفت: «پیشِ‌روی ما فرصتی نادر برای برقراری امنيت، ثبات و صلح در این منطقه و همچنین غلبه بر تروریسم و ایجاد آینده‌ای مملو از سعادت، هارمونی و صلح وجود دارد، ولی این مسئله تنها با همکاری یکدیگر به دست خواهد آمد. راه دیگری وجود ندارد».

ترامپ پیش‌تر مدعی شده بود رسیدن به یک توافق پایدار میان دو طرف اسرائیلی و فلسطینی که رؤسای‌جمهور پیش از او در انجام آن ناکام بوده‌اند، خیلی راحت‌تر از آن چیزی است که انتظار می‌رود. این سخنان ترامپ در حالی عنوان می‌شود که او از سفرش به ریاض برای تقویت روابط خود با کشورهای اسلامی و عقد قراردادهای فروش تسلیحات نظامی، از جمله قراردادی ١١٠‌میلیارد‌ دالری با عربستان بهره گرفت.

علاوه‌بر‌این، گفته می‌شود پروازی که ترامپ و همسرش ملانیا را در میدان هوایی گوریون پیاده کرد، اولین پروازی است که از مقصد ریاض به تل‌آويو و میان دو کشور بوده که هیچ روابط دیپلوماتیکی نداشته‌اند.

از نظر برخی مفسران، این می‌تواند معنای نمادین داشته باشد. معنای نمادین این سفر زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم خبرنگاران کاخ سفید که در پروازی جداگانه از ریاض عازم اسرائیل بودند، قبل از ورود به آسمان اسرائیل، در قبرس توقف داشتند.

جالب آنکه نتانیاهو نیز ابراز امیدواری کرده او نیز بتواند روزی در پروازی مستقیم عازم عربستان شود. اولین تور خارجی سفرهای ترامپ، در حالی انجام می‌گیرد که او در داخل کشور اوضاع نابسامانی را بر سر رسوایی اخراج جیمز کومی، رئیس اف‌بی‌آی سپری می‌کند. ترامپ بعد از ریاض و تل‌آويو، برای دیدار با رهبر مسیحیان جهان عازم واتیکان خواهد شد و بعد از آن برای شرکت در نشستی با اعضاي ناتو به بروکسل سفر خواهد کرد. پایان بخش اولین تور سفرهای خارجی ترامپ نیز سیسیل خواهد بود که در آنجا با کشورهای عضو گروه ٢٠ دیدار خواهد کرد.

نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل نیز در مراسم استقبال از ترامپ در میدان هوایی، ضمن تأکید بر خواست‌های سیاسی و امنیتی رژيم اسرائیل، از جمله به‌رسمیت شناخته‌شدن اسرائیل به عنوان دولتي یهودی از سوی فلسطینی‌ها، عنوان کرد دولت او و ترامپ در تعهد به صلح اتفاق نظر دارند. ترامپ پیش‌تر وعده داده بود که با تمام توان برای برقراری صلح میان اسرائیل و فلسطین تلاش کند، اما درخصوص چگونگی ازسرگیری مذاکرات صلح که در سال ٢٠١٤ به بن‌بست رسید، جزئیاتی ارائه نداده است. در همین رابطه، «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه ایالات متحده، در مسیر عزیمت از میدان هوایی به تل‌آويو اعلام کرد هرگونه دیدار سه‌جانبه میان ترامپ، نتانیاهو و «محمود عباس»، رئیس تشکیلات خودگران فلسطین، به زمانی دیگری موکول خواهد شد.

اولین توقفگاه ترامپ در اسرائیل، اورشلیم بود که در آنجا دیداری را با روون ریولین برگزار کرد. در بیانيه‌ای که بعد از این دیدار منتشر شد، ترامپ با اشاره به دیدار روز گذشته خود با رهبران کشورهای عربی و اسلامی، بر این مسئله تأکید کرد که کشورهای عربی با اسرائیل بر سر مبارزه با اسرائیل و مقابله با تهدید ایران اشتراک نظر دارند.

بااین‌حال، این اظهارات و وعده‌ها بدون شک او را از زیر بار انتقادات مقامات اسرائیلی درخصوص قرارداد ١١٠‌میلیارد‌ دالری فروش تسلیحات به عربستان و همچنین افشای اطلاعات محرمانه اسرائیلی‌ها برای مقامات اسرائيلی خلاص نخواهد کرد. رکس تیلرسون در این رابطه با اشاره به اینکه دولت ایالات متحده می‌تواند درخصوص افشای این اطلاعات شفاف‌سازی کند، گفت: «فکر نمی‌کنم جایی برای عذرخواهی وجود داشته باشد». تیلرسون همچنین با تاریخی‌خواندن این سفر عنوان کرد اگر دو طرف به تعهدات‌شان پایبند باشند، دولت آمریکا می‌تواند نقش فعال‌تری را در روند برقراری صلح ایفا کند. او روز دوشنبه، از دو مکان مقدس، یعنی دیوار غربی و کلیسای مقبره مقدس در اورشلیم دیدار کرد و روز سه‌شنبه نیز به بیت‌اللحم در کرانه باختری سفر خواهد کرد.

از دیگر سو، درحالی‌که اسرائیلی‌ها از ریاست‌جمهوری ترامپ استقبال کردند، ولی مواضع او در قبال شهرک‌سازی تا حدی امید آنها به ترامپ را کم‌رنگ کرد. در مقابل، فلسطینی‌ها که با بیم و هراس ناظر به‌قدرت‌رسیدن ترامپ بودند، از روی باز ترامپ در دیدار با «محمود عباس» رئيس تشكيلات خودگردان در واشنگتن شگفت‌زده شدند. وقتی محمود عباس اوایل ماه جاری با ترامپ در واشنگتن دیدار کرد، او صراحتا از تأيید تعهد دولتش به راه‌حل دو‌ دولتي، اسرائیلی- فلسطینی که همواره مورد حمایت ایالات متحده بوده، امتناع کرد. عباس در اظهارات اخیرش همواره خواستار خودمختاری فلسطینی‌ها شده است. از دیگر سو، ترامپ نیز در مقابل مسئله انتقال سفارت آمریکا از تل‌آويو به اورشلیم که خواسته اسرائیل بوده، با احتیاط عمل بیشتری رفتار می‌کند و به نظر نمی‌رسد این اتفاق در این سفر عملی شود. هم‌زمان با سفر ترامپ به اسرائیل، یک مقام اسرائیلی از موافقت کابینه نتانیاهو با انجام ساخت‌وساز از سوی فلسطینی‌ها در منطقه کرانه خاوری خبر داد؛ منطقه‌ای که تا پیش از این، ساخت‌وساز برای فلسطینی‌ها در آن ممنوع بوده است. با‌این‌حال تا زمانی که مسئله بيت‌المقدس که تعدادی از مناطق مذهبی مهم یهودیت، ازجمله دیوار غربی را در خود جای داده، حل نشود، به نظر نمی‌رسد پیشرفت چندانی در مناقشه اسرائیلی- فلسطینی حاصل شود. درحالی‌که رژیم اشغالگر اسرائیل کل شهر را پایتخت خود می‌داند، جامعه جهانی بر این باور است که سرنوشت این منطقه باید از طریق مذاکره تعیین شود.

در بیانیه پایانی اجلاس سران عربی، اسلامی و آمریکایی در ریاض که با حضور ۵۵ کشور اسلامی برگزار شد، از تأسیس مرکز جهانی مبارزه با ایده افراط‌گرایی که مقر آن در ریاض است، استقبال و بر آمادگی این کشورها برای تأمین ۳۴ هزار نیرو از کشورهای اسلامی به عنوان نیروهای حامی عملیات علیه تروریسم در سوریه و عراق تأکید شد.