توافق جامع ایران و آمریکا، شاید وقتی دیگر؟!

بعد از آنچه در ژنو 1 اتفاق افتاد گمان میرفت دستیابی ایران و آمریکا به توافقی جامع و نهایی در خصوص پرونده هسته ای، چندان دور از دسترس نباشد. اتفاقی که حسن روحانی از آن به فروریختن دیوار تحریمها یاد میکرد.

اکنون تقریبا یک سال از توافق «شش ماهه» ژنو 1 سپری میشود اما بازخوانی مواضع مقامات و اقدامات دوکشور خصوصا در ماه های اخیر بیانگر فاصله عمیق میان دستگاه دیپلماسی طرفین بر سر راه توافق هسته ای است. شکافی که آیت الله خامنه ای نسبت به آن اینچنین تعبیر میکند:

«تحریم و فشار ناشی از موضوع هسته ای نیست بلکه آنها با هویت مستقل ملت ایران و جمهوری اسلامی که از ایمان و اعتقاد اسلامی سرمنشأ می گیرد، و همچنین با افق های آینده این ملت و نظام و زیربار حرف زور نرفتن آنها مخالفند.»

این تعبیر، بیانگر تفاوت دیدگاه میان طرفین بر سر مواد مورد مذاکره است. مواردی همچون «تعلیق»، «فعالیت صلح آمیز»، «تحریم» و «رفع تحریم» که ظاهرا هرکدام تعریفی جداگانه از این مفاهیم برای خود دارند.

طرفهای ایران در این مذاکرات بعد از توافق ژنو 1 به روند شفاف سازی فعالیتهای هسته ایران اعتماد کافی نداشته و طی این یکسال تحریمهای جدیدی را علیه این کشور وضع کرده اند که در تازه  ترین اقدام، امروز چند بانک ایرانی من جمله بانک سینا در فهرست تحریمهای جدید قرار گرفتند. علاوه براین صحبتهای اخیر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید دوباره این کشور بر عدم اعتماد به فعالیت های «صلح آمیز» هسته ای میباشد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت خارجه آمریکا، «جن ساکی» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانس خبری روزانه خود تصریح کرد که دلیل همکاری واشنگتن با اعضای گروه 1+5 (انگلیس،فرانسه،روسیه،چین و آمریکا بعلاوه آلمان) و مذاکره با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور، نگرانی زیادی است که رئیس‌جمهور آمریکا و بسیاری از اعضای کنگره و وزیر خارجه آمریکا درباره دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ابراز نگرانی کردند.

وی سپس اشاره کرد:

جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای نه فقط اولویت آمریکا بلکه اولویت جامعه بین‌الملل است و درصورت حل مسئله هسته ای، موارد دیگری برای تحت فشار دادن ایران وجود دارد. مواردی همچون حقوق بشر و تروریسم.

از سوی مقابل در ایران نیز دیدگاه های منفی در خصوص نتیجه مذاکرات با طرفهای غربی، روزبه روز درحال افزایش است. تشکل موسوم به «دلواپسان» که تعدادی از چهره های سرشناس سیاسی و فرهنگی در لیستش دیده میشود از همان روزهای ابتدایی توافق ژنو 1 نسبت به مفاد و نتایج مذاکرات ابراز نگرانی جدی کردند.

دیروز نیز سید احمد خاتمی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری در خطبه های نماز جمعه تهران در پاسخ به اظهارات خانم ساکی تاکید کرد که مذاکرات را فقط برای «اتمام حجت» ادامه میدهند و چندان به صداقت آمریکا خوشبین نیستند.

وی در ادامه گفت:

«عده‌ای مکرر می‌گفتند شما دشمن‌تراشی می‌کنید؛ این مذاکرات اگر همین یک نتیجه را در پی داشت که دشمن قابل اعتماد نیست، کافی است.»

هفته گذشته محمد جواد ظریف، رئیس تیم مذاکره کننده و وزیر خارجه ایران نیز از «بدعهدی» آمریکا ابزار نگرانی کرده بود.

از مجموع مواضع و سخنان طرفهای درگیر خصوصا در ماههای اخیر، میتوان اظهار کرد رسیدن به توافق جامع و نهایی در خصوص پرونده هسته ایران، لااقل در آینده ای نزدیک امری ناممکن است و باید منتظر بود تا دید روند اعتمادسازی از کدام طرف آغاز خواهد شد.