اصالت مردم در حکومت علوی

امام علی؛ حکمت و حکومت را در بستر عدالت، درهم‌آمیخت تا طعم بهره‌مندی از حق را برای انسان بچشاند. در حکومت حکیمانه او، مردم، صاحبان حق و مالکان اصلی قدرت هستند. حکمت حکومت، در این است که چگونه باید حقوق مردم در اداره حکومت و مدیریت، متبلور نموده و به منصه ظهور برساند.

در حکمت علوی، حاکم نه مالکیت مطلق بر حکومت دارد و نه حکومت ملک طلق حاکم است که در اعمال قدرت، نا محدود باشد. حکومت از مردم، برای مردم و امانتی در دست حاکم است که با اعطای اذنی در تصرف از سو مردم به حاکم، به وسیله او به فعلیت می‌رسد؛ لذا ماهیت حکومت و اختیار حاکم، هم در ایجاد و شکل‌گیری و هم در بقا و استمرار، نیازمند اراده مردم است و با فقدان اراده مردم، قلب حکومت از حرکت باز می‌ایستد و با نبودن اذن در تصرف و اجازه مردم، خون به اندام حکومت نمی‌رسد و حکومت، یک جسم متعفن، آلوده‌کننده و آزار دهنده محسوب می‌شود. به این خاطر است که امام، پیوسته مردم را به نظارتی بر حکومت و سهم‌گیری بر نقد قدرت، تشویق می‌نماید، تا پویایی حکومت و صاحب اختیار بودن مردم به اثبات رسد و ادامه یابد. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که اصل مردم سالاری، در اندیشه نظری و سیره عملی امام علی، به عنوان یک اصل اساسی و غیر قابل عدول، مطرح و مورد اهتمام ویژه است.

در این اندیشه، حکومت مقدس نیست و حاکم نباید تقدیس گردد. امتزاج سیاست با قداست؛ یعنی سرکوب، استبداد و فساد. می‌توان گفت؛ در سیر اندیشه حکمت و حکومت در دنیای اسلام، اولین کسی که با یک نظام فکری، به قداست‌زدایی از چهره حاکم و حکومت دست زد و خود نیز بدان عمل کرد، امام علی است. اصل نظارت و مشارکت در نقد، بهترین دلیل بر این مدعا است.

محروم کردن مردم از نقد حکومت و نظارتی بر آن، به هر بهانه‌ای، در حقیقت، قطع کردن رابطه ملک با مالک است. پی‌آمد اجتناب‌ناپذیر این روند؛ پایه‌گذاری خودکامگی مطلق در حکومت و ترویج فساد گسترده، در جامعه است. این نوع نگرش و سیاست، همان چیز است که پس از حکومت حکیمانه امام علی، مسلمانان در دام آن گرفتار آمدند و هنوز رنجور و خسته با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. در جهان اسلام، در عرصه سیاست و قدرت خشونت‌های بی‌مهار بیداد می‌کنند و به بهانه‌ای صاحب اختیار بودن خدا، انسان در انتخاب سرنوشت خود بی‌اختیار تلقی می‌گردد. محروم کردن مردم از حقشان به بهانه حق خدا و اعمال خشونت‌های جانکاه و خون‌ریزی‌های‌ناروا به بهانه‌ای حاکمیت خدا، بزرگترین ظلمی است اینک به نام دین و به نام اسلام، بر مردم تحمیل می‌شوند.

در حکمت علوی، خدا هرگز به حکومت خشن، ظالم، دژخیم، خون‌ریز و نفی کننده حقوق مردم، با ادعای پاسداری از دین، نیازی ندارد.

داکتر سید جواد سجادی