آیا مقاومت افغان‌ها باعث فروپاشی شوروی شد؟

  • انتشار: ۲۶ دلو ۱۳۹۶
  • سرویس: دیدگاهسیاست
  • شناسه مطلب: 37119

29 سال پیش پس از خروج ارتش سرخ از افغانستان، همواره این سوال مطرح بوده که آیا مقاومت افغان‌ها شوروی را تجزیه کرد یا دلایل دیگری هم در فروپاشی نظام سوسیالیستی نقش داشت؟ برای رسیدن به این پاسخ، ادامه یادداشت را مطالعه کنید.

بدون شک، عامل اصلی در زنجیره‌ی عوامل خروج نظامیان شوروی سابق از افغانستان، مقاومت مردم این کشور در برابر شوروی بود اما این که عامل فروپاشی شوروی را نیز مبارزه افغان‌ها علیه این نظام بدانیم، از واقعیت دور شده‌ایم زیرا اشغال افغانستان توسط شوروی سابق، بخشی از یک منازعه بین‌المللی بود که به جنگ سرد شهرت یافته است.

جنگ سرد که پس از پایان جنگ دوم جهانی در سال 1945 میلادی بین بلوک شرق با محوریت شوروی و کشوری‌های غربی به رهبری آمریکا آغاز شد، تا سال 1991 میلادی ادامه داشت. زمانی که شوروی در سال 1358 خورشیدی یا 1979 میلادی به افغانستان آمد، اوج جنگ سرد بود. البته جنگ سرد یک اصطلاح سیاسی و نه نظامی است زیرا این رقابت، به اندازه جنگ‌های بزرگ و خونین، داغ بود و جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان گرفت. وقتی شوروی و حدود 20 کشور متحدش به افغانستان پا گذاشتند، 30 سال پیش از آن، آمریکا و تقریباً 100 کشور همسو با این کشور، با شوروی در جنگ سرد، دست‌وپنجه نرم کرده بودند.

در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی، دو بلوک به آخر خط رسیده بودند و باید تیر خلاص را به یکدیگر شلیک می‌کردند. با توجه به متحدان بیشتر و قدرت اقتصادی آمریکا از یک‌طرف و ضعف و ناتوانی شوروی از سوی دیگر، حق اولویت با آمریکا بود تا تیر خلاص را به شوروی شلیک کند و افغانستان بهترین محل برای به زانو درآوردن شوروی بود. البته اگر پای افغانستان هم برای شکست نهایی شوروی در میان نمی‌بود،  تاریخ مصرف نظام کمونیستی در جهان به پایان رسیده بود. اگر دیدگاه و تحلیل‌های کارشناسان بی‌طرف و حتی تحلیلگران کشورهای کمونیستی را در دهه هفتاد و هشتاد میلادی دوباره مرور کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که آخرین سال بقای نظام شوروی، سال 2000 میلادی تعیین شده بود. به عبارت دیگر، نظام کمونیستی شوروی چه با مردم افغانستان درگیر می‌شد و چه نمی‌شد، سال‌های پایانی عمرش را سپری می‌کرد. منتهی مقاومت مردم افغانستان، فروپاشی نظام کمونیستی را از سال 2000 به سال 1991 یعنی 9 سال به جلو انداخت.

متأسفانه آنچه که در فروپاشی نظام شوروی سابق در نظر گرفته نمی‌شود، بحران اقتصادی، ناکارآمدی تئوری‌های کمونیستی و وضعیت نابسامان داخلی شوروی و اقمار آن و همچنین اوضاع بین‌اللملی در دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی است.

در نتیجه‌گیری باید تصریح کرد که مقاومت مردم افغانستان در برابر ارتش سرخ، یکی از علت‌های فروپاشی نظام کمونیستی شوروی سابق بود نه علت‌العلل. خلاف آنچه شنیده‌ایم؛ اشغال افغانستان توسط شوروی، عامل اصلی فروپاشی نظام سوسیالیستی نیست بلکه این ماجراجویی مسکو، روند فروپاشی شوروی را یک دهه تسریع کرد و به جلو انداخت.

محمد مرادی

نظرات(۰ دیدگاه)

نظر شما چیست؟