آیا احتمال درگیری در شرق سوریه میان آمریکا و نیرهای مقاومت وجود دارد؟

حولات شرق سوریه و فعال شدن بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در این عرصه تحولات پیچیده و مبهمی را پیش روی طرف های درگیر قرار داده است. در حالی که حشدالشعبی در عراق به مرزهای مشترک با سوریه رسیده و عملیات موصل نیزبه زودی به پایان خود نزدیک می شود، تحرکات گسترده ای از سوی ائتلاف آمریکایی در جهت ورود حشدالعشبی به مرزهای مشترک سوریه و عراق صورت می گیرد. این در حالی است که نیروهای ارتش سوریه نیز به مرزهای مشترک اردن,عراق  وسوریه رسیده اند و تلاقی نیروهای عراقی و سوری در گذرگاه التنف است. از سوی دیگر آمریکا تحرکات گسترده ای در شرق سوریه انجام داده که مهم ترین این تحرکات استقرار سامانه موشکی «هیمارس» با برد ۳۰۰ کیلومتر است.

امروزه در شرق سوریه بازیگران زیادی وجود دارند که مهم ترین آنها؛ آمریکا، نیروهای مقاومت و داعش است. حال ابتدا باید به منافع این بازیگران نگاهی گذرا صورت گیرد و سپس به این سوال پاسخ داد که بنابر تناقض در اهداف و منافع آیا احتمال درگیری میان آمریکا و نیروهای مقاومت بالاخص ایران وجود دارد؟

آمریکا

واشنگتن درسوریه و بالاخص در شرق این کشور به دنبال دو هدف مهم است: یکی؛ جلوگیری از نفوذ نیروهای مقاومت و بخصوص ایران و دوم؛ تشکیل منطقه ی امن. در بحث جلوگیری از نفوذ ایران، ایالات متحده برنامه های متعددی را در نظر گرفته که مهم ترین آن تشکیل ائتلاف با کشورهای مخالف مقاومت است.

در رابطه با تشکیل منطقه امن نیز آمریکا به دنبال منطقه ای با ویژگی های مجزا همچون منطقه شمال سوریه است. این منطقه در دسترس آمریکا و حوزه نفوذی جدیدی برای این کشور خواهد بود. واشنگتن مترصد حضور گسترده در سوریه در بخش های مختلف شمال و شرق این کشور است.

نیروهای مقاومت

نیروهای مقاومت به دنبال پاک سازی مناطق شرقی سوریه و خارج کردن داعش از این منطقه هستند. به هرحال حضور داعش می تواند دستاویزی در جهت دست اندازی ائتلاف آمریکایی به شرق این کشور شود. جنیفیر کافارلا متخصص موسسه مطالعات جنگ طی گزارشی مغروضانه می نویسد که اگر افق  وتصویر بزرگتری را در نظر بگیریم، مساله جنگ پس از داعش است؛ جنگ تسلط و حفظ امنیت منطقه بعد از بازپس گیری موصل, ایران از هم اکنون خود را برای آماده شدن در مرحله بعدی جنگ آماده می کند و اقداماتی برای پیروزی در این مرحله آغاز کرده است. از سوی دیگر حضور داعش در شرق سوریه موجبات تهدیدات امنیتی برای مرکز سوریه و همچنین مناطق مرزی عراق است و بالقوه تهدیدی است که می تواند با بالفعل تبدیل شدن تهدیدات امنیتی گسترده ای به وجود آورد.

داعش

داعش که امروزه تنها در مناطق کوچکی از عراق و شرق سوریه حضور دارد، در صورت شکست در شرق سوریه باید علاوه بر فراموش کردن تشکیل خلافت خودخوانده، موجبات اضمحلال و فروپاشی خود را نیز در سوریه آماده کند. داعش امروزه در مناطقی از استان های دیرالزور و رقه قرار دارد, که با توجه به عملیات اخیر کردهای سوریه با همراهی ائتلاف آمریکایی تنها منطقه نفوذ این گروه تروریستی در شرق سوریه خواهد بود. در صورتی که داعش در منطقه شرق سوریه نیز دچار اضمحلال شود علنا حوزه نفوذی برای این گروه در سوریه متصور نخواهد بود.

درگیری در شرق سوریه؛احتمال یا محتمل

با توجه به ذکر اهداف و منافع بازیگران در شرق سوریه، حال باید به این سوال پاسخ داد که آیا احتمال درگیری میان نیروهای مقاومت و آمریکا در شرق سوریه وجود خواهد داشت؟

پاسخ به سوال فوق به دو صورت ایجابی و سلبی باید پاسخ داده شود.

۱- ایجابی: عده ای معتقدند که با توجه به حضور گروه های مقاومت و آمریکا در شرق سوریه درگیری دور از ذهن نیست. سی ان ان در یادداشتی می نویسد:« مقام های آمریکایی در خفا نگرانی خود را از تلاش های کنونی ایران در ساخت منطقه ای برای احاطه بر اوضاع از تهران تا بیروت بیان داشته اند.»

به هرحال آمریکا با تجهیزات و وسایل نظامی در این منطقه حضور دارد و با توجه به رویکرد دولت آمریکا مبنی بر عدم امتناع از درگیری مستقیم، احتمال درگیری دور از ذهن نخواهد بود. همچون حمله موشکی آمریکا به پایگاه الشعیرات و حمله به کاروان های نظامی سوریه تحلیل گران ورود واشنگتن به درگیری مستقیم با نیروهای مقاومت را با توجه به مسبوق به سابقه بودن اقدامات آمریکا دور از ذهن نمی دانند.  روزنامه گاردین نیز به این امر اشاره می کند و می نویسد:« بیم آن می رود که پس از محو شدن داعش از نقشه، جنگی مخرب تر آغاز شود؛ جنگی که نشانه های آن را از هم اکنون در حوادث اخیر در تنف می توان دید.»

۲- سلبی: بسیاری دیگر بر این نظرند که احتمال درگیری میان طرفین دور از ذهن است و درگیری خاصی رخ نخواهد داد. علت این امر نیز در موارد زیر است:

الف) هیچ کدام از طرفین در مقطع فعلی تمایلی به جنگ مستقیم با یکدیگر ندارند. ائتلاف آمریکایی همراه با کردها در رقه درگیر است و نیروهای مقاومت نیز با داعش درگیری دارند.

ب) نیروهای مقاومت و آمریکا در مقطع فعلی دارای هدفی مشترک هستند که مبارزه با داعش اولویت فعلی آنهاست.

ج) بسیاری از کشورهاهمچون اردن به عنوان حامی اصلی واشنگتن در شرق سوریه از وقوع درگیری اجتناب خواهد کرد. هرگونه درگیری در شرق سوریه به منزله کشاندن درگیری به اردن و مرزهای این کشور است و با توجه به وجود گروه های تندرو تکفیری در مناطق مرزی اردن احتمال درگیری طرفین به منزله درگیر کردن اردن در دو جبهه داخلی و خارجی خود است.

د) براساس اصل هزینه و فایده مقطع فعلی برای درگیری طرفین نیز مقرون به صرفه نیست. تنها گروهی که از این درگیری ها سود خواهد برد داعش است.

ارزیابی نهایی

اگرچه تلاقی نیروهای مقاومت و آمریکا در مرز سوریه و عراق شاید در کوتاه مدت تنش های مقطعی به وجود آورد, اما بعید به نظر می رسد که این تنش ها به سمت درگیری مستقیم پیش برود. آمریکا به دنبال این است که همچنان داعش را در منطقه شرق سوریه حفظ کند و از این طریق نیروهای مقاومت را با داعش دچار جنگ فرسایشی کند و از این طریق امنیت خود را در مناطق شرقی حفظ کند. به هر حال داعش در مقطع فعلی حربه ای است که واشنگتن می تواند از آن برای تحریک نیروهای مقاومت استفاده کند و در کوتاه مدت تقویت و جلوگیری از اضمحلال داعش اولویت واشنگتن در شرق سوریه است.