دیانت و سیاست

روش و منشِ دایم و رایجِ آدمیان بر این روال و منوال استوار است که هنگام رویارویی با مشکل یا پرسش “تنی” یا “روانی” به طبیب و روانشناس مراجعه می‌کنند. هنگام ساختن خانه، پل یا سرک به سراغ انجنیر یا تکنسین می‌روند. آنگاه که به مشورت حقوقی، اقتصادی و جامعه‌شناختی نیازمند باشند، به حقوقدان، اقتصاددان و جامعه‌شناس رجوع می‌کنند.

هر پرسشی در باب فلسفه، ادبیات، تاریخ، هنر و دیرین‌شناسی را از فیلسوف و ادیب و موّرخ و هنرمند و باستان‌شناس می‌پرسند.

به طور کلی مراجعه به کارشناس، متخصص، صاحب‌نظر و صاحب‌تجربه و سپردن کار به کاردان و طلبِ نظر از صاحب‌نظر، سیرۀ مستمرّه و قاعدۀ پذیرفته شده در نزد عقلای عالم است. حتی در دوختن لباس و اصلاح سر و تعمیر موتر و ختنه‌ی اطفال و نعل کردن الاغ و واکس زدن کفش هم به این سیره و قاعده عمل می‌شود.

اما در این میان تنها دو رشته و موضوع از قاعدۀ مذکور مستثناست: نخست سیاست و دیگری دین. اکثریت فرزندان آدم (اعم از عالم و عامی، باسواد و بی‌سواد، بیابانگرد و خیابانگرد، فضانورد و صحرانورد و ..) در این دو موضوع، متخصص و کارشناس و صاحب‌نظر هستند و به ابراز رأی و اظهار نظر می‌پردازند. شاید به همین دلیل باشد که بیشترین جدل‌ها و جنجال‌ها در مباحث سیاسی و دینی ظهور می‌کند.

احتمالاً علتِ این امر، مبتلابه و معتنابه بودنِ سرشتِ دین و سیاست در زندگی انسان است. آدمیان با دین و سیاست نفس می‌کشند و خود را محاط و مستغرق در آن دو پدیده می‌بینند.

اگر در این دو حوزه و رشته نیز مانند سایر زمینه‌ها و رشته‌ها، کار را به کاردان و موضوعِ تخصصی را به متخصص و اظهار نظر را به صاحب‌نظر بسپاریم، از ظهور اینهمه نظراتِ آماتور، غیرکارشناسی و نامعتبر و بروز اینهمه جدل و جنجال/ تنش و تشنج در عرصه‌ی سیاست و دیانت جلوگیری کرده‌ایم. صد البته این به معنای سلبِ حقِ پرسش یا انتقاد یا اظهار نظر از غیرمتخصص نیست! این حقوق برای دیگران محفوظ؛ اما داوری نهایی و سخنِ پایانی و اظهار نظرِ معتبر را به کارشناس و متخصص هر موضوع واگذار کنیم.

آیا دیانت و سیاست به اندازۀ ختنه‌ی اطفال، نعل کردن الاغ، تزریق پیچکاری و تعمیرکفش هم نیاز به کاردانی و تخصص و مهارت یا تحصیلات ندارد؟

علی نجفی