اهمیت آزاد سازی موصل و راهبرد های آمریکا

از سال ۲۰۰۳ م و با سرنگونی رژیم بعث و خلا امنیتی حاکم بر کشور عراق، زمینه فعالیت گروه‎های تروریستی در این کشور فراهم شد. وجود عامل خارجی و اشغال عراق به وسیله نیروهای ناتو و همچنین عدم یکپارچگی بین احزاب و جریان های سیاسی سبب چند دستگی و تکثر جریان های سیاسی با گرایش های مختلف شد. از زمان خروج آمریکا از عراق و تشکیل دولت مرکزی مقتدر تا حدودی خلا های امنیتی در این کشور پوشش داده شد. اما از سال ۲۰۱۱ م و ظهور گروه های تروریستی در منطقه، داعش که ابتدا در سوریه حضور فعالی داشت به عراق نیز دست اندازی کرد و توانست برخی مناطق هم جوار با کشور سوریه را تحت تصرف بگیرد. ۲۰ خرداد ماه ۹۳ داعش توانست بعضی از مناطق شمالی عراق را اشغال کرد و تا ورودی های شهر بغداد پیش آمد و این کشور را دچار یک چالش بزرگ امنیتی کرد. دولت و نیروهای مردمی عراق تاکنون توانسته اند، مناطق مختلفی را از داعش همچون آمرلی، تکریت و در این اواخر فلوجه را آزاد کنند و امروزه موصل به عنوان آخرین دژ داعش در عراق از لوث گروه های تروریستی پاک سازی شد.

آشنایی با موصل و اهمیت آن

موصل یکی از استان های شمالی عراق است که اهمیت ویژه ای در میان استان های شمالی عراق قرار دارد.

از نظر اقتصادی موصل دارای منابع نفتی و آبی بسیاری است و همین آب باعث حاصلخیزی خاک این منطقه و تولیدات متنوع مواد غذایی شده است. موصل، در عراق به شهر تولیدات معروف بوده و در تولید پارچه، کتان، دامداری، غلات و نفت دارای شهرت است. همان طور که اشاره شد، از این جهت آزادسازی موصل می‌ تواند برخورداری از پتانسیل های بالای اقتصادی و وجود منابع آبی و نفتی در موصل در کنار بسترهای مناسب کشاورزی، موجب شده تا نگاه برخی بازیگران و از جمله ترکیه به آن، دارای وجه ژئواکونومیکی هم باشد. ترکیه در سال ‌های دور وقتی با انگلستان بر سر موصل مذاکره می ‌کرد تا آن را تحت حاکمیت خود قرار دهد، به مساله نفت توجه زیادی داشت. چنان که پس از تعیین خط بروکسل به عنوان مرز بین ترکیه و عراق، بنا شد تا به مدت ۲۵ سال، ۱۰ درصد از حق‌ الامتیاز نفت موصل به ترکیه واگذار شود.

بزرگترین شهر عراق بعد از بغداد است, نزدیک به دو نیم میلیون ساکن در موصل حضور داشتند که بعد از حمله داعش این تعداد به یک میلیون رسیده و نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر نیز آواره شده اند. در راستای پروژه “تعریب سازی ” صدام، موصل دارای اکثیتی کردنشین بود. امروزه بیشتر جمعیت این استان را اعراب سنی تشکیل می دهند. در موصل هزاران نفر آشوری، کرد، ترکمن و ارمنی و شبک زندگی می‌کنند. در این استان علاوه بر مسلمانان، اقلیت‎های دینی مختلفی همچون ارمنی و مسیحی نیز حضور دارند.

موصل در نزدیکی مهم ترین چاه های نفت عراق قرار دارد, خطوط انتقال نفت عراق به ترکیه از نزدیکی موصل می گذرد و موصل به علت نزدیکی به استان هایی همچون کرکوک که دارای بیشترین ذخایر نفت در استان های شمالی عراق است، مسیر ترانزیتی و همچنین دسترسی به استان های نفت خیز عراق محسوب می شود. موصل به عنوان مهم ترین شهر عراق برای انتقال نفت داعش به ترکیه بود و به عنوان قطب اقتصادی این گروه در عراق شناخته می شد. داعش با از دست دادن موصل از سرمایه های هنگفتی که در این مدت به واسطه فروش نفت به پشتیبانان خود به دست می آورد، محروم می شود.

قرار گرفتن در مجاورت کردستان عراق, با توجه به اینکه کردستان عراق به عنوان منطقه ای خودمختار شناخته می شود و داعش درصدد تصرف این مناطق به علت مباحث ژئوپولتیکی است، نقشی برای رسیدن به مناطق کردستان سوریه و حمله به کردها از دو محور غرب عراق و شرق سوریه را فراهم می کند.

برنامه های آمریکا بعد ازآزاد سازی موصل

آمریکا مطمئناً برای بعد ازآزادسازی موصل برنامه های خاصی را مدون کرده است.  واشنگتن دو برنامه خاص را مدنظر قرار خواهد داد:

الف) نفوذ گسترده در مناطق مزبور از طریق نیروهای وابسته: برنامه آمریکا نفوذ در مناطق شمالی عراق است. با توجه به این امر که امروزه آمریکا در مناطق شمالی سوریه تحرکات گسترده ای را آغاز کرده است، نیازمند برنامه ای جدی در عراق است. آمریکا به این امر به خوبی پی برده است که با آزادسازی موصل چتر قدرت دولت مرکزی بیشتر می شود و عرض اندام گروه هایی همچون اهل سنت و کردها وجود ندارد. در نتیجه آمریکا به دنبال آلترناتیوی برای مساله به وجود آمده است و مهم ترین اصل مورد نظر نیز استفاده از گروه ها و جریان های سیاسی وابسته به واشنگتن همچون طیف النجیفی است.

ب) حمایت از گروه های مورد حمایت واشنگتن: برای آمریکا که رهبری کوشش های بین المللی برای بازپس گیری موصل را به عهده دارد، حمایت از نیروهای پیشمرگ کرد نشانه ای از نقش مهمی است که کردها در اتفاقات پس از آن ایفا خواهند کرد و این اتفاقات می تواند تمام پیشرفت ها در نبرد علیه داعش را یک جا جمع کند.

آینده داعش بعد از آزاد سازی موصل

با سقوط موصل به عنوان آخرین دژ داعش در عراق، می توان پایان عمر این گروه تروریستی را در عراق اعلام کرد. بنابراین می توان اذعان کرد که با آزادسازی موصل داعش تمام اهتمام خود را در به کارگیری مناطق جدید برای حوزه نفوذ خود از طریق گروههای بعثی می داند. محتمل ترین سناریو برای داعش پس از سقوط موصل، شکاف در میان این گروه و پایان خلافت خودخوانده داعش در عراق است.

در پایان می توان گفت آزادسازی کامل موصل تنها به تلعفر محدود شده و با آزادی کامل تلعفر و بخش هایی از مناطق قدیمی موصل پایان کار داعش در عراق فرا رسیده است.